Dankzij Ridley Scott en Joaquin Phoenix’ epos Napoleon is de beruchte generaal weer helemaal hot. Dat deed mij denken aan een andere regisseur die een film wilde maken over de oorlogvoerende bevelhebber. Stanley Kubrick deed uitvoerig onderzoek naar het levensverhaal van de kleine generaal en de tijdsperiode waarin hij leefde, helaas werd de productie op het allerlaatste moment af geblazen. De reden? Dat wat altijd voor problemen zorgt: geld. In dit geval het gebrek eraan. Kubrick zocht dan maar naar een ander verhaal dat hij in de historische context kon plaatsen.
Hij liet zich inspireren door het boek The Luck of Barry Lyndon (door hem verkort tot Barry Lyndon) van William Makepeace Thackeray. Hoofdpersoon Barry Lyndon is geen Napoleon, maar wel een meedogenloze opportunist met een duidelijke missie: zich opwerken in de sociale rangorde. Rijkdom vergaren. Trouwen. Zijn ego laten poetsen tot hij zijn eigen grijnzende gezicht erin weerspiegeld ziet.
Tegelijkertijd is Barry Lyndon een banneling, een buitenstaander zonder vaste woonplek onder zijn voeten. Achter de gewetenloze handelingen schuilt een onzekere jongeman. Iemand die gevoelig is voor lieve woorden.
Daar kon Kubrick wel wat mee.
Het allereerste wat opvalt aan Barry Lyndon is het verbluffende tijdsbeeld. Kubrick had de reputatie van frigide perfectionist, iemand die onuitputtelijk bleef zoeken naar de beste beeldcompositie.
Ik durf te wedden dat hij die met Barry Lyndon gevonden heeft. Zijn uitvoerige onderzoek naar hoe de wereld van Barry Lyndon eruitzag betaalt zich uit in een onvoorstelbaar hoog cinematografisch niveau. De shots bezitten krankzinnig veel details en worden beschenen met prachtig zacht licht.
Als je ooit schilderijen van geschiedkundige taferelen hebt gezien, moet je die eens naast Barry Lyndon zetten. Ik zweer het je, Kubrick heeft die schilderijen tot leven gewekt. Het is een museum met de regisseur als gids. In een bedaard tempo leidt hij zijn publiek door de onfortuinlijke avonturen van een narcistisch figuur.
Kubricks afstandelijke regie en essayistische vertelstijl benadrukken de vastgevroren posities van de personages. Als iemand zijn leven graag om wil gooien, zoals Barry Lyndon, is het lot nooit ver weg om de boel te corrigeren. Hij is een schooierige zwerver en zal dat ook altijd blijven. Hij kan jaren en jaren zoeken naar een nieuwe identiteit en die ook vinden, er is geen sprake van dat hij de adellijke titel zal behouden. En zo glijdt hij weer heel snel terug naar de positie van armoedzaaier.
Kubricks Napoleon-project is nooit doorgegaan, voor mij is Barry Lyndon de perfecte plaatsvervanger. Niets minder dan een hoogtepunt in het genre van het kostuumdrama. Zeer precies geconstrueerd en ook nog eens diep emotioneel.
Wat betreft Napoleon, die schijnt de meningen stevig te verdelen. Des te meer reden voor ’s-Nederlands populairste filmblogger om hem spoedig zelf eens te zien.