The Art of Self-Defense draaide zo kort in de bioscoop dat hij nauwelijks de kans kreeg om echt een publiek te bereiken. Als ik de trailer mocht geloven werd een donkere komedie over een jongeman beloofd die karatelessen volgt bij de bijzondere Sensei (Alessando Nivola). De jongeman heet Casey en wordt gespeeld door Jesse Eisenberg. Regisseur Riley Stearns introduceert hem als een licht neurotische, nerveuze en sociaal onhandige kerel die werkt als accountant. Nadat hij slachtoffer is geweest van een overval is de maat vol en stapt hij de dojo van Sensei binnen. Kom maar op met de lessen.

Naast het trainen van de juiste schoppen en stompen, adviseert Sensei Casey om eens naar metal te luisteren. Hij moet zich eens met meer agressieve, stoere hobby’s bezighouden. Eelt op de ziel kweken. Casey vindt de lessen en wijsheden prachtig. Als Sensei hem uitnodigt voor de avondlessen, hapt zijn nieuwe leerling direct toe. Ik dacht eerst dus dat The Art of Self-Defense een soort autobiografie was, dat Stearns de film baseerde op zijn eigen ervaringen met een bijzondere karateleraar. Maar vanaf de avondlessen verglijdt de film naar hogere sferen.

Zo gaat de training er in de avonduren wel heel pittig aan toe. Achteraf volgt een cooldown waarbij de leerlingen elkaar naakt masseren. De dojo heeft een grote kleedkamer voor de mannen, lerares en leerling Anna (Imogen Poots) zit weggestopt in een muf hok. Daar moet zij zich omkleden. Sensei spoort de overvallers van Casey op en haalt hem over om flink terug te slaan.

Waar kijk ik in godsnaam naar? Is dit een komische variant op Fight Club? Gaat The Art of Self-Defense over doorgeschoten masculiniteit? Levert Stearns kritiek op het machogedrag van Amerika? Gaat dit over misogynie? Waar wil Stearns naartoe?

Dan denk ik: wat nu als het verhaal echt puur door de ogen van Casey wordt gezien? Wat gebeurt er als alles een symbolische functie krijgt? Vergeet voor even de realiteit en beschouw The Art of Self-Defense als de onhandige wraakfantasie van een schuchtere man die zich in deze fantasie verliest.

Het is niet voor niets dat Casey graag dat wil worden wat hij zo vreest: de overvallers die hem in elkaar sloegen. Maar als hij letterlijk die overvallers wordt, staat hij plots aan de andere kant van de wet. Is dit wel de bedoeling? Casey kijkt daarnaast huizenhoog op tegen Sensei, waarop hij al zijn onzekerheid projecteert. Sensei blijft hem aanmoedigen om door te gaan, maar zorgt er ook voor dat Casey begint te aarzelen over zijn acties. Alsof Sensei zowel aanstichter als geweten is.

Zo bezien wordt het ietwat vervreemdende en surrealistische karakter van The Art of Self-Defense verklaart. Het gaat over iemand die zo graag eens met zijn plaaggeesten wil afrekenen en vervolgens meer op zijn bord krijgt dan dat hij aankan. Alsof hij de kans krijgt zijn fantasie uit te leven, maar de gevolgen ervan zwaar onderschat. Het krankzinnige einde past ook perfect in de context van een uit de hand gelopen wraakdroom.

Dit is natuurlijk een interpretatie, toch vind ik het helemaal geen gekke invalshoek. Het geeft in ieder geval aan hoe bijzonder deze film is. Zonde dat het donker-komische The Art of Self-Defense, echt wel een potentiële culthit, niet lang in de bioscopen mocht draaien.

Regie: Riley Stearns. Met: Jesse Eisenberg en Alessandro Nivola