Tár begint met… de eindtitels. En het zijn nogal wat namen die langskomen. Uitvoerende producenten, stuntmensen, adviseurs, persoonlijke assistenten… Het zorgt voor wat gegiechel in de bioscoopzaal. Ook ik vind het verwonderlijk. Na een minutenlange presentatie van deze namenlijst (gevoelsmatig duurt het erg lang) verschijnt eindelijk hoofdrolspeelster Cate Blanchett, die in de huid van Lydia Tár kruipt. Zij wordt geïnterviewd op een groot podium, het publiek zit verstopt in de schaduwen.
Haar resumé is behoorlijk uitgebreid en de interviewer doet er even over voor hij alle prestaties van ’s-werelds beroemdste dirigent heeft opgesomd. Als Lydia zelf aan het woord komt, valt direct haar encyclopedische kennis over de wereld van klassieke muziek op. Met het grootste gemak schudt zij de namen en termen uit haar mouw. Indrukwekkend, hoe diep Lydia zich in haar werk heeft verschanst.
Tegelijkertijd heeft het ook iets claustrofobisch. Alles wat zich buiten Lydia’s werk afspeelt heeft nauwelijks iets van waarde. Dat benauwende wordt door Todd Field op beeld gevangen door de camera zoveel mogelijk op Blanchett te richten. Het is soms net of ze leeft in een door haarzelf gecreëerde leegte en ze daarin soms toevallig iemand tegenkomt.
Zie ook hoe alles om Lydia zeer precies en strak is ingericht en hoe de camera met haar mee glijdt voor lange shots. Het roept een sfeer op van strengheid en discipline. Wie niet in de pas loopt staat een lelijke struikelpartij te wachten.
Ik ben geneigd om Tár als een puur sfeerbeeld te beschouwen, dat zou tekortdoen aan de thema’s die de film in het heden plaatsen. Het is al vaker benoemd dat Tár onder meer het fenomeen “woke” grondig analyseert. Lydia heeft weinig op met studenten die zich gedragen als ruggengraatloze sneeuwvlokjes en legt hun hypocrisie ongenadig bloot. Dat zal ze leren!
Aan de andere kant, is haar houding ten opzichte van haar “wakkere” studenten niet te stug? Zou zij toch misschien moeten accepteren dat niet alles zomaar meer geroepen kan worden? Zeker in een tijd waarin ieder woordje verdraaid kan worden? Is het niet een beetje arrogant om te denken dat bepaalde zondes niets meer zijn dan valse noten die vanzelf oplossen? Zelfs als geruchten aan haar reputatie knagen piekert zij er niet over een knieval te maken. Met alle gevolgen van dien.
Tár is een nauwkeurig bouwwerk, een indrukwekkend en donker portret van een complexe vrouw in een snel veranderde wereld. Het is geen makkelijke film. Wel eentje die, als je doorzet, vragen stelt en de vinger op bijzonder gevoelige plekken legt.
Als ik één smetje mag benoemen (wat ik overigens sowieso wel doe) dan is dat het voor mij raadselachtige eindbeeld. Is dit nou het laatste werk dat Lydia zou componeren? Ik ga ervan uit dat Field hier zijn bedoelingen mee had. Net als dat Tár begint met de eindtitels.
Regie: Todd Field. Met: Cate Blanchett en Noémie Merlant
