Toen Christopher Nolan in 2020 met Tenet zorgde voor verwarring, frustratie en verwondering dacht ik, hoe gaat hij dit in godsnaam nog evenaren? Ja, ik wéét dat lang niet iedereen Nolans cerebrale tijdreisthriller kon waarderen, in mijn ogen leverde hij zijn beste film tot dan toe af. Maar ja. Hoever kan je daarna nog gaan? Wat is de volgende stap? Een film regisseren die je zowel voor- als achteruit kan afspelen? Dialogen met geheime codes? Wat te denken van een meer geaard onderwerp. J. Robert Oppenheimer bijvoorbeeld, de maker van de eerste kernbom.
Eigenlijk heeft Nolan met Oppenheimer drie films door elkaar gehusseld en schakelt aanhoudend hij tussen heden en verleden. Heel bondig samengevat zien we het leven van Oppenheimer, hoe hij de bom bouwt en zich nadien moet verantwoorden voor het creëren van een massavernietigingswapen. Na de beruchte test, waarbij de bom tot ontploffing wordt gebracht, komt alles netjes samen. En zit alles even anders in elkaar dan gedacht.
Gezien de vele lovende woorden die ik kan wijden aan Oppenheimer heb ik heel lang nagedacht over een geschikte invalshoek. Ik denk dat deze statige blockbuster boven alles steunt op een wrange paradox. Als Nolan de bom laat exploderen brengt hij ons zo dichtbij de krachtige vlammen dat je mond ervan openvalt. De stilte tijdens de oogverblindende flits zorgt voor kippenvel. De daaropvolgende brullende dreun deed de hele bioscoopzaal trillen. Het zijn prachtige beelden, vol van esthetiek, macht en opwinding.
Maar als de bom door het leger is gedropt ziet iedereen de effecten van de hitte en straling op het menselijk lichaam. Is de bom dan nog steeds zo indrukwekkend? Of is hier sprake van een verschrikkelijk wapen dat nooit gecreëerd had mogen worden? Oppenheimer probeert het maken van de bom nog te rechtvaardigen. Maar hoe kan de gruweldood van zoveel onschuldige levens gerechtvaardigd worden?
Om het duivelse dilemma verder door te trekken, mag Oppenheimer wel een kunstzinnige belevenis zijn? Is het moreel verantwoord om de beelden van de test zo mooi te vinden? Net als de wetenschappers ben ik zwaar onder de indruk van de test. Tot op het einde kernrakketten de wereld in brand steken.
Achteraf heb ik het gevoel dat Nolan de kijker uitdaagt. Wetende wat de bom zal veroorzaken, kán je deze film dan nog waarderen om zijn artistieke waarde? Als je het mij vraagt, hoe bizar het ook klinkt: zeker weten. Juist om die tweestrijd.
Na Tenet stond Nolan met beide benen op de grond. Met Oppenheimer levert hij zijn meest volwassen en ambitieuze film af. Misschien zelfs zijn griezeligste. Probeer je niet te veel aan te trekken van het technisch jargon en de versnipperde vertelstructuur. Want dat is slechts één laag van Nolans intellectuele meesterwerk.
Ik ben ook te volgen via Letterboxd.