De eerste beelden van De noorderlingen zetten meteen de toon: een straat omgeven door zand. Enkele honderden meters verderop staat een bos. Dit decor wekt zowel komisch ongeloof als treurnis op. Ik bedoel, de film gaat over een doodlopende straat waarvan de inwoners dagelijks hun ding doen. Zonder zich ook maar een moment af te vragen of er misschien meer is dan het bos en het zand. Zo is er de slager die zijn vleselijke lusten wil botvieren op zijn vrouw Martha, helaas ziet zij de woeste vrijpartijen niet meer zitten. Hun zoon, Thomas, is helemaal geobsedeerd door Congo. Bij elke kans schminkt hij zichzelf helemaal zwart en holt dan naar het bos om zichzelf een ware “neger” te wanen. Dan is er ook de jager met zijn bril en geweer.
Hij houdt scherp het bos in de gaten, intussen probeert zijn vrouw kinderen met hem te krijgen. Probleem: hij is onvruchtbaar. De spreekwoordelijke kers op de taart is de postbode (gespeeld door Alex van Warmerdam zelf), een eersteklas eikel die rustig alle brieven leest die hij moet bezorgen.
De theaterachtergrond van van Warmerdam komt in De noorderlingen goed naar voren. De spaarzame dialogen zijn ware pareltjes. Zo waarschuwt de postbode de fietsende Thomas dat hij niet te ver moet fietsen, anders valt hij van de wereld. De camera is statisch. En het acteren heeft een plechtstatig karakter. Alsof de cast niet op een set maar over een toneel loopt. Dit stoort trouwens geenszins, er wordt nergens te vet gespeeld.
Wat De noorderlingen vooral een feest maakt is de droge, gitzwarte humor van van Warmerdam.
Wat De noorderlingen vooral een feest maakt is de droge, gitzwarte humor van van Warmerdam. Het soort humor waarvan je denkt “kán dit wel?” Ik heb het niet over een slager die zich in #MeToo gebied begeeft, maar over een donkere man in een kooi voor een expositie. Zie hier de neger, lieve kinderen! Hij leeft voornamelijk van insecten en vruchten en zit nu in een kooi zodat jullie hem kunnen bewonderen. Het hele dorp is uiteraard in paniek als de neger ontsnapt en zich schuilhoudt in het bos. Deze humor wordt het spits op gedreven en eerlijk gezegd zat ik soms met open mond te kijken. Ik bedoel, de neger, serieus?
De noorderlingen is het soort film dat drijft op personages, humor en sfeer. Verwacht geen strak plot met bijbehorende spanningsboog die vakkundig wordt opgerekt, van Warmerdam is meer geïnteresseerd in de bizarre drama’s die zich in de huizen afspelen. En hoe de drama’s komisch kan uitbuiten. Als op het eind de postbode terugkomt en met Thomas het dorp binnenloopt, lijkt van Warmerdam een rondje te hebben gemaaktAlsof er helemaal niets is gebeurd. Ik vraag mij af wat ik in godsnaam heb gezien. Fantastisch.
Alex van Warmerdam/Alex van Warmerdam en Jack Wouterse