Het is 1941 als Orson Welles de film Citizen Kane schrijft, produceert, regisseert en ook de hoofdrol speelt. Het grote middelpunt is personage Charles Foster Kane, een man wiens ego zijn zicht steeds blokkeert. Als hij overlijdt in zijn majestueuze woning is zijn laatste woord “Rosebud”. De vraag is nu wat hij hier precies mee bedoelde. Wie of wat is Rosebud? Een journalist gaat op onderzoekt en reconstrueert via verhalen van ex-geliefden, vrienden en vijanden een fragmentarisch beeld van een megalomane man. Welles was nog maar 25 toen hij dit ambitieuze project op de filmwereld losliet.

En dat is lastig om te geloven wanneer hij als Charles Kane in beeld komt. Hoe oud het personage ook is, Welles schakelt met souplesse van de twintigjarige snotneus naar de koppige man van middelbare leeftijd. Hij wordt omringd door uitstekende acteurs, zijn aanwezigheid is als een felle lamp die vanzelf de aandacht krijgt.

Zeker voor de jaren veertig is Citizen Kane visueel gezien een pretpark waarin de camera alle mogelijke hoeken verkent, licht een scène romantisch of juist grimmig maakt en ook nog eens genres worden gehusseld. Het begint als een documentaire, om na krap een kwartier een drama te worden en worden er ook veel komische elementen ingezet. Personages die door elkaar heen praten als in een screwballkomedie, of een dramatisch moment waarin Charles Kane op het punt staat alles te verliezen. En alles moet vooral groots zijn, schitteren, een enthousiasme uitademen dat zeer aanstekelijk werkt. Citizen Kane krijgt op deze manier ontzettend veel dynamiek. Je gaat bijna geloven dat de film niet alleen de wereld van Charles Kane in beeld brengt, maar ook die van Welles zelf. Het risico in dit soort gevallen is dat er veel glitters aan de oppervlakte zijn maar eronder niet zo bijster veel te zien is.

Charles Kane mag dan verschrikkelijk pedant zijn, Welles weet hem als personage overeind te houden door hem ook kwetsbaar te make. Prachtig zijn de kleine, intieme momenten waarop zijn wereld wankelt en de ontzetting in zijn ogen is te lezen. De felle lamp gaat zowaar knipperen, verliest eventjes aan kracht. De scène waarin hij als een tornado door zijn kamer stormt en alles in zijn weg vernietigd zegt genoeg. Het zijn die momenten dat Charles Kane weer het jongetje wordt in het begin van de film.

Citizen Kane zal voor het filmgaande publiek van nu ongetwijfeld gedateerd overkomen (het is immers zwartwit), filmliefhebbers of de nieuwsgierigen onder ons moeten deze titel zeker eens één keer gezien hebben. Op zijn minst.

WIST JE DAT

Het personage Charles Kane is gebaseerd op William Randolph Hearst. Hij heeft er werkelijk alles aan gedaan deze film tegen te houden.

Orson Welles was al legendarisch voor hij deze film maakte. Zo zond hij “War of the Worlds” uit over de radio (waarmee hij nationale paniek veroorzaakte) en had hij zijn strepen in het theater verdiend. Geen wonder dat hij ongeremde creatieve vrijheden kreeg bij het maken van zijn eerste film.

Orson Welles/Orson Welles en Dorothy Comingore