Charles Bennett, een toneelschrijver, zou ooit over de beroemde acteur Laurence Olivier gezegd hebben dat hij de teksten van William Shakespeare uitsprak alsof hij ze ter plekke bedacht. Ik kan mijzelf geen kenner van Shakespeare noemen. Toch begrijp ik heel goed wat Bennett bedoelde. In de verfilming van Hamlet uit 1948 rollen de verheven teksten inderdaad soepel over Oliviers tong. Hij speelt de hoofdrol. Zijn vader, de koning van Denemarken, is onder mysterieuze omstandigheden overleden. Hamlets oom, Claudius (Basil Sydney), heeft de kroon overgenomen en zit comfortabel op de troon.
Hij is ook meteen maar getrouwd met Hamlets moeder Gertrude (Eileen Herlie). De jonge prins ziet het allemaal met donker gemoed aan, als hij een vreemd bericht krijgt. Op het dak van het kasteel is een mistige verschijning gezien. Een spook? Een demon? Iets anders? Als Hamlet zelf kijkt ziet hij de geest van zijn vader, die beweert dat Claudius verantwoordelijk is voor zijn vroegtijdige dood. Kokend van woede gaat Hamlet achter zijn oom aan.
De geestdriftige, flamboyante Olivier voelt zich duidelijk op zijn gemak in Shakespeares theatrale universum. Alhoewel ik de dramatische natuur van de teksten niet altijd kan waarderen, weet de acteur zich de stijl helemaal eigen te maken. Hij weet hoe de woorden uitgesproken moeten worden, welke energie hij erin moet stoppen. Moet hij fluisteren? Schreeuwen? Liefde veinzen? Doen of hij door de duivel is bezeten? Welke boodschap verschuilt zich onder de dialogen?
Olivier speelt alsof hij bezeten is van het heilige acteervuur, hij haalt ook het beste uit zijn mede-acteurs. Vooral Herlie doet het briljant als zijn moeder. In de scène op haar slaapkamer is de chemie tussen de twee spelers voelbaar, al was Olivier destijds iets ouder dan Herlie. Het leeftijdsverschil wordt met het zwart/wit beeld subtiel weggepoetst.
Omdat ik soms nog verdwaal in Shakespeares barokke stijl, heb ik het idee dat ik wat mis.
Helemaal knap is dat hij ook nog de regie op zich nam. Naast het perfectioneren van zijn spel en dat van de andere acteurs, moest hij het verhaal van Hamlet goed op camera krijgen. Denk aan hoe de geest van Hamlets vader zich openbaart. Het gebruik van schaduwen in het kasteel. Of het duel dat op het einde plaatsvindt. Zie ook hoe hij het toneelstuk in beeld brengt, lange shots afwisselt met close-ups. Ritme en dynamiek zijn van groot belang bij het vertellen van een verhaal, Olivier beheerste het tot in de puntjes.
Met zijn ruim twee uur aan speelduur valt er wel wat weg van het originele toneelstuk. Dat duurt zeker twee keer zo lang. Op film was dat toen nauwelijks te doen. Olivier moest hele stukken dialogen snijden. Er sneuvelden zelfs personages. Niet iedereen kon dat waarderen. Toch is Hamlet één van Oliviers bekendste filmprojecten geworden en won hij het gouden beeld voor Beste Film en Beste Acteur.
Omdat ik soms nog verdwaal in Shakespeares barokke stijl, heb ik het idee dat ik wat mis. Nuances. De subteksten van de dialogen. Misschien moet ik mij weer wat meer verdiepen in het werk van de Engelse toneelschrijver. Ik ga zeker meer verfilmingen van hem kijken, ik wil die films echt wel optimaal kunnen ervaren.
Regie: Laurence Olivier. Met: Laurence Olivier en Eileen Herlie