De eerste keer dat ik A Clockwork Orange zag, begreep ik niet waar alle controverse over ging. Dan doel ik puur op het (seksuele) geweld. Dat verbleekt met de films van nu. Is het nou echt zo heftig? Nu, jaren later, met flink wat meer levenservaring, komt deze nachtmerrie veel meer binnen. Het is één van de betere films van Stanley Kubrick, die zich baseerde op de beruchte roman van Anthony Burgess. A Clockwork Orange speelt zich af in een sombere wereld waarin (jeugd)criminaliteit hoogtij viert. Alex (een toprol van Malcolm McDowell) is zo’n crimineel. Overdag lummelt hij wat rond, ’s nachts leven hij en zijn maten zich uit met “ultra-geweld”.
In de eerste paar minuten laat Kubrick ons zien hoe Alex en zijn kompanen inbreken bij een schrijver. De schrijver wordt kreupel geslagen, zijn vrouw beestachtig verkracht. De volgende nacht eindigt met de dood als Alex een vrouw de hersens inslaat met een stenen fallus.
Hij wordt opgepakt en dreigt voor lange tijd achter de tralies te verdwijnen. Per toeval hoort hij over de veelomstreden Ludovico methode, een techniek om misdadigers af te helpen van hun criminele bedoelingen. Alex doet er alles aan om vervroegd vrij te komen en meldt zich ervoor aan. Maar hoe humaan is deze methode eigenlijk? Is het wel zo ethisch om Alex geforceerd te remmen in zijn geweldsbehoeftes?
A Clockwork Orange roept ongemakkelijke vragen op die door de sociopatische Alex nog meer lading krijgen.
A Clockwork Orange roept ongemakkelijke vragen op die door de sociopatische Alex nog meer lading krijgen. Hij is een narcist, belust op geweld, ziet mishandeling en verkrachting als een “avondje uit”. Natuurlijk wil het publiek niets liever dan dat hij zijn verdiende loon krijgt. Doch, wordt het probleem zo echt opgelost? Gaat het niet te ver om Alex psychologisch te herprogrammeren? Kubrick stelt het publiek zo voor een duivels dilemma. Is het onmenselijk wat Alex wordt aangedaan, of is het juist goed om geharde misdadigers te hersenspoelen?
Burgess, die zich voor zijn roman baseerde op eigen gruwelijke ervaringen, had nog een andere laag in A Clockwork Orange gesmeden. Op het einde van zijn boek begint Alex’ gewelddadige inborst te vervagen, ontstaat een vaag verlangen naar een ander leven. Al dat geweld leek gewoon bij een levensfase te horen. Alex is volwassen geworden, klaar om de volgende stap in zijn leven te zetten. Burgess’ versie is zo milder dan Kubricks cynische slot, waarbij het maar de vraag is of de ijskoude Alex nou echt is genezen.