Als Helmer in het begin van Boven Is Het Stil zijn vader uit bed haalt, is het net een ongemakkelijke dans tussen vader en zoon. De stugge, zwijgzame zoon doet zijn best zijn vader te helpen, de vader murmelt en laat zich maar dragen. Die nukkige verhouding blijft als een motief terugkomen. Helmer schermt zijn vader af van de buitenwereld en weigert elke vorm van hulp. Iedereen die naar de oude man vraagt krijgt hetzelfde antwoord: het gaat goed met zijn vader. Hij is niet ziek, gewoon oud. Klaar. Punt. Helmer gaat intussen verder met werken op de boerderij. Er moeten immers koeien worden gemelkt, ezels teruggezet in de weide, schapen gehoed, en meer van dat soort zaken.
Boven Is Het Stil is zo ontzettend strak en sober gedraaid dat elk detail en zijweggetje opvalt. Het is dat er een componist wordt genoemd in de begin- en eindtitels, anders had ik kunnen zweren dat er niet eens een soundtrack is. De geluidsband wordt zo lang gevuld met natuurlijke omgevingsgeluiden dat het sobere pianospel een scherp contrast. En wanneer de camera zich richt op schapen, weggelopen ezels of een vuurtje bij oudejaarsavond, is dat een welkome afwisseling met de scènes tussen Helmer en zijn vader.
Jeroen Willems, die de rol van Helmer speelt, draagt met een bijna woordloos optreden de film. Ik heb hem nooit zien acteren, wel heb ik ooit gelezen dat hij één van de betere acteurs van zijn generatie was. En inderdaad, hij schittert. Willems heeft een sterke uitstraling, draagt een spanning met zich mee waarmee hij elk shot vult. Zonder iets te zeggen, puur door een blik of lichaamstaal, vertelt hij het publiek hoe moeizaam de relatie met zijn vader is. Dat hij worstelt met een last. Bij zijn dagelijkse werkzaamheden is hij doelgericht, precies, een soepele machine. Zodra hij onder de mensen is komt het ongemak bovendrijven. Hij weet niet waar hij moet kijken of wat hij moet zeggen. En als hij bij zijn vader is is hij helemaal op zijn hoede.
Willems heeft een sterke uitstraling, draagt een spanning met zich mee waarmee hij elk shot vult.
Wat hij precies met zich meedraagt wordt nooit benoemt. Maar wel verbeeld. Er is één scène waarin hij zich voor even blootgeeft, zich bijna lijkt over te geven aan zijn ware aard. Verder dan dat gaat hij niet. Helmer is duidelijk een beschadigd man, die voor de eerste keer in zijn leven uit zijn schulp kruipt.
Het is geen snelle film. Al duurt Boven Is Het Stil nog geen anderhalf uur, op een gegeven moment gaat het toch jeuken. Een beetje meer vaart zou ik wel gewaardeerd hebben. Willems’ robuuste charisma en de beelden maken van Boven Is Het Stil wel een aangename titel. Het is een fantastisch laatste eerbetoon aan Willems.
Nanouk Leopold/Jeroen Willems en Henri Garcin