In 2001 wordt de wereld opgeschrikt door de grootste terroristische daad uit de 21e eeuw als twee vliegtuigen zich in de Twin Towers boren. Ruim een jaar later verscheen de kleinschalige film 25th Hour, naar het boek van David Benioff, waarin voor het eerst openlijk naar de gruweldaad verwezen werd. Benioff raakte voor zijn boek in eerste instantie geïnspireerd door een ziekenhuisbezoek, waardoor hij zich losgeweekt voelde van de wereld om hem heen. De aanslag vonden plaats tijden de preproductie en Benioff besloot de tragedie in het script te verwerken. Het werkt perfect.

Regisseur Spike Lee besteedt ruimschoots aandacht aan een getraumatiseerd Amerika. De belichting maakt de straten bleek, de plekken waar de majestueuze torens stonden zien er akelig leeg uit, en de onderhuidse spanning, de pijn die na de verbijstering komt, is voelbaar. En al was ik pas twaalf toen de aanslag werd gepleegd, ik kan mij de ontzetting heel goed voorstellen. Hoe kan je, in godsnaam, na getuige te zijn geweest van dit bloedbad, nog doorgaan met leven? Het moet zo surrealistische zijn geweest voor miljoenen Amerikanen om hun dagelijkse levens te hervatten.

Maar naast sfeerbeeld wordt ook een verhaal verteld. Monty Brogan (Edward Norton) bereidt zich voor op zijn aankomende in hechtenis. Door de jaren heen heeft hij drugs gedealt, uiteindelijk liep hij tegen de lamp. Monty wil zijn laatste avond besteden met zijn beste vrienden. De arrogante beurshandelaar Frank Slaughtery (Barry Pepper), de timide leraar Jacob Elinski (Philip Seymour Hoffman) en Monty’s vriendin Naturelle Riviera (Rosario Dawson) staan hem in zijn laatste vrije uren bij. Anna Paquin maakt haar opwachting als Jacobs leerling Mary D’Annunzio en ook Brian Cox komt voorbij als Monty’s vader James.

25th Hour laat mij uiteindelijk achter met berusting, het idee dat het leven ondanks alles toch weer doorgaat.

Op verhaalniveau gaat 25th Hour over een man die zijn leven overdenkt, daaronder stroomt nog zoveel meer. Verboden liefde. Loyaliteit. Een vader die alles over heeft voor zijn kind. Omdat Lee zijn gebruikelijke thema’s voor nu terzijde schuift en hij zich onthoud van visuele franje, zou ik bijna vergeten dat hij achter de camera staat.

Van de acteergrootheden – met name Norton, Hoffman en Cox – mag je verwachten dat ze solide werk afleveren. Dat doen ze ook. Ze nemen 25th Hour op hun schouders en dragen hem zonder een druppeltje zweet te vergieten naar de eindstreep. Paquin was nog maar twintig, ze houdt zich goed staande tegenover de mannen. Pepper heb ik altijd beschouwt als acteur die het goed doet vanaf de zijlijn, hier schittert hij als de zelfingenomen en emotionele Frank.

De film herinnert ook mij aan de gapende leegte die Hoffman heeft achtergelaten. Hij was zo’n goed acteur, die met een simpel gebaar heel veel kon zeggen. Zie de scène waarin Frank hem whisky geeft. In plaats van te herhalen dat hij geen alcohol meer door zijn stort kan krijgen, schuift hij het glas simpelweg aan de kant. Of zijn ongemakkelijke dialogen met Mary. Zonder het gratuit te maken wordt de seksuele spanning invoelbaar.

Naast het trauma wil Lee ook troost bieden, hoop geven, laten zien dat Amerika ondanks alles niet is verslagen.

Het was overigens eerst nog de bedoeling dat Tobey Maguire de hoofdrol ging spelen. Er kwam echter een ander project op zijn pad – Spider-Man – waarop hij werd vervangen door Norton. Hij was zo gedreven om 25th Hour van de grond te krijgen dat hij zijn loon van Red Dragon erin stopte. Goedbesteed geld, als je het mij vraagt.

Naast het trauma wil Lee ook troost bieden, hoop geven, laten zien dat Amerika ondanks alles niet is verslagen. Jacob draagt een petje met de woorden “NY” en er hangen veel Amerikaanse vlaggen door de straten. 25th Hour laat mij uiteindelijk achter met berusting, het idee dat het leven ondanks alles toch weer doorgaat. Ook als Monty achter de tralies zit, zal de wereld zijn rondje draaien. Net zoals gebeurde na 11 september 2001.

Regie: Spike Lee. Met: Edward Norton en Brian Cox