Ook beroepsprovocateurs moeten ergens beginnen. Lars von Trier debuteerde in 1984 met het sterk associatieve The Element of Crime. Agent Fisher (Michael Elphick) is dertien jaar geleden voor het laatst in Noord-Europa geweest, om daar een reeks moorden op te lossen. Nu woont hij in Caïro en worstelt nog steeds met de gevolgen van het onderzoek. Al weet hij niet waarom. Bij wijze van laatste redmiddel laat hij zich hypnotiseren, om zo te achterhalen wat hem nou kwelt. Wat volgt is een uitgerekte koortsdroom, beeldgegeven in hallucinerend sepia. Terug in Caïro (in de hypnose dus) bezoekt Fisher zijn voormalige mentor Osborne (Esmond Knight).
Jaren geleden schreef Osborne het boekje “The Element of Crime”, waarin hij een opmerkelijke methode beschrijft voor het oplossen van misdaden. Het is zaak om helemaal in de geest van de misdadiger te kruipen, zijn gedachtes en handelingen tot in detail te kennen. Het is een omstreden methode omdat de politie zich dan op één lijn zet met de misdadiger, terwijl hij juist gelijk moet zijn aan de maatschappij. (Aldus de film).
Toch besluit Fisher de methode toe te passen in zijn onderzoek naar een seriemoordenaar die het voorzien heeft op jonge meisjes. Fisher ontdekt later dat Osborne zich eerder op deze zaak concentreerde en ene Harry Grey in het vizier kreeg. Volgens Osborne is deze man echter dood. Wie is dan de dader? Fisher laat het er niet bij zitten. Als een acteur die zijn personage eigen maakt, duikt Fisher in de identiteit van de mysterieuze Harry Grey.[epq-quote align=”align-left”]Het pesterige filmgedrag van von Trier, zijn genoegen om verwarring te scheppen, is duidelijk aanwezig.[/epq-quote]
Het is verdraaid lastig om The Element of Crime goed te volgen. von Trier vindt het veel interessanter een bedwelmende sfeer op te roepen, dan om een helder verhaal te vertellen. Hij strooit met symbolische beelden die elkaar schijnbaar willekeurig opvolgen en lang niet altijd iets toevoegen aan de plot. Het script is ook erg onduidelijk. Fisher is onder hypnose, in het begin vraagt Osborne waarom hij destijds naar Caïro is vertrokken. Maar… dat gebeurde pas ná het fatale onderzoek, toch? Of is dit eerder bedoeld om Fishers droomstaat te benadrukken? Het pesterige filmgedrag van von Trier, zijn genoegen om verwarring te scheppen, is duidelijk aanwezig.
Ik vind het allemaal prima, ergens is het zonde. The Element of Crime heeft namelijk de potentie voor een filosofisch getinte psychologische thriller. Hoe is dat, om zo dicht bij het denken van de seriemoordenaar te komen? Fisher beweert volledige controle te hebben, maar begaat op het eind wel een gruwelijke vergissing. Had dit voorkomen kunnen worden? Onder de mooifilmerij van The Element of Crime zit een droomdebuut verborgen.
Lars von Trier/Michael Elphick en Esmond Knight