Ik las Nooit Meer Slapen van Willem Frederik Hermans op de middelbare school. Ik was vijftien en verpletterd door de bizarre sfeer die Hermans met zijn roman wist op te roepen. Langzaamaan werd ik meegenomen in de erbarmelijke reis van hoofdpersonage Alfred, die in Noorwegen een meteoriet probeert op te sporen. Alles gaat mis en dan blijft ook nog eens de zon vierentwintig uur per dag schijnen. Geen wonder dat Alfred moeite krijgt zijn hoofd erbij te houden. Boudewijn Koole maakte er een film van. In de hoofdrol speelt Reinout Scholten van Aschat. En vanaf het begin is duidelijk dat het misgaat.

Het is zijn gezichtsuitdrukking: de ambitie, de hoop om die meteoriet te vinden, spat er vanaf. En als hij met de groep Noorse jongens zich een weg door het landschap baant, kan je zijn paranoia voelen. De Noren spreken onderling hun moedertaal, waar Alfred maar weinig van meekrijgt. Hij mompelt bovendien in zichzelf, een teken dat iemand niet helemaal stabiel is. van Aschat weet zo met gemak de film te dragen en bij de kijker onder de huid te kruipen.

Boudewijn Koole maakt met zijn regie de hallucinante sfeer compleet. Alfred en de Noren lijken steeds in het landschap te verdwijnen. Alfred loopt steevast achter op de groep, en de Noren moeten hem steeds adviezen geven, zoals hoe hij zijn rugzak het best kan dragen. En natuurlijk is er het slapen op zich. Alfreds tentgenoot heeft er geen moeite mee snel in dromenland te komen, Alfred wacht steeds wanhopiger af tot ook hij eens in slaap valt. En áls het hem lukt, wordt hij geplaagd door dromen. Die hadden voor mij niet gehoeven. Ze wekten de indruk of Koole nog dieper in Alfreds geestestoestand wilde graven, maar het was net te veel van het goede. Koole lijkt ook Hermans’ geest over te willen brengen met uitspraken als hoe sadistisch de wereld is en dat het knetter is om te bedenken dat alles ooit verdwijnt. Deze dialogen komen vooral over als geforceerde Hermansiaanse filosofielessen.

De kracht van Beyond Sleep zitten hem in de beelden en van Aschats optreden. De scenes waarin die twee samenkomen zijn fantastisch, zoals toen Alfred vast kwam te zitten in een soort moeras, weigerde om hulp te vragen en zich losworstelde. Ik voelde zijn wanhoop. Koole bereikt met zo’n dergelijke aanpak veel meer dan met uitleggerige dialogen.

26-4-2017/Boudewijn Koole/Reinout Scholten van Aschat en Thorbjorn Harr