Alweer vijftien jaar geleden leverde David Lynch met Inland Empire zijn laatste echte film af. Ik heb hem samen met mijn vader gezien in een zaaltje in Cinecenter, op een warme zondagmiddag. Het bespreken van de plot is als het rationaliseren van een droom, bij deze evengoed een poging. Actrice Nikki Grace (Laura Dern) krijgt de rol van haar leven in de obscure remake van een Poolse film. Die is weer gebaseerd op een volkslegende. Het gerucht gaat dat de originele film bovendien vervloekt is. Het klinkt weer lekker als de duistere kant van Lynch. En het wordt nog gekker.
Zo is er een Poolse vrouw die tv kijkt, waarop Inland Empire wordt vertoond. Ook krijgen wij haar getroebleerde leven te zien. Hetzelfde leven waar Nikki in terechtkomt terwijl zij aan de film werkt. De scheidslijn tussen film en realiteit wordt sowieso steeds dunner, zie het moment waarop zij uitschreeuwt “verdorie, dit is net tekst van het script!” Laat ik ook niet de “sitcom” met manshoge konijnen, de Poolse prostituees en vele andere maffe zijpaden vergeten die Lynch gretig inslaat.
Ach, logica is toch niet iets waar Lynch zich in zijn carrière mee heeft beziggehouden. Zelfs in zijn meest conventionele film, The Straight Story, zitten scènes waarvan je je afvraagt “eh…?” Bij deze regisseur gaat het om de ervaring, de gedachtestroom, de ideeën die in elkaar overvloeien en een uniek geheel vormen. Maar daar waar Lynch bij andere films toch nog handvaten uitdeelde, om zo het verhaal nog een beetje te volgen, is Inland Empire een epische koortsdroom van zo’n drie uur. Denk aan een uitgebreide, mildere variant van Eraserhead. Maar dan in kleur en opgenomen met een digitale camera. Het resultaat is zo overdonderend, dat ik mij niet kan voorstellen dat dit ooit nog overtroffen zal worden.
Alles uit zijn carrière, van associatieve plotlijnen tot de dromerige muziek, komt hier samen.
En toch durf ik te stellen dat Inland Empire wel degelijk iets van een verhaal wil vertellen. In het begin zegt iemand dat hij op zoek is naar een opening. Misschien dat Lynch zelf op zoek is naar het geschikte begin van zijn trip? Dat de Poolse vrouw naar Nikki kijkt, is hier sprake van zelfprojectie? Is het een personage dat kijkt naar een actrice dat dat personage vertolkt, dat die actrice zich vervolgens zo sterk in dat personage verliest dat zij dat personage wordt? Of is dat zelfs voor Lynchiaanse begrippen te veel?
Inland Empire is de beste surrealistische filmreis die Lynch heeft gemaakt. Alles uit zijn carrière, van associatieve plotlijnen tot de dromerige muziek, komt hier samen. Mijn enige punt van kritiek: door het gebruik van de digitale camera oogt de film soms wel erg rauw. Misschien past dat ook wel bij het rauwe karakter van Inland Empire.
Regie: David Lynch. Met: Laura Dern en Justin Theroux