Zorgt buitenaards bezoek voor oorlog, of zal er vrede worden gesloten? In 1977 waagde Steven Spielberg zich aan de tweede optie met Close Encounters of the Third Kind, een sciencefiction die ik alleen kan beschrijven als “spiritueel” en “etherisch”. Het begint zoals met de meeste verhalen over ontmoetingen met buitenaardse bezoekers: een zogenaamde close encounter. Ofwel een ontmoeting. In dit geval de derde categorie dus. Roy Neary (Richard Dreyfuss) ervaart zo’n nauw contact als hij een vliegende schotel ziet wegzoeven. Hij is niet de enige die de ufo’s heeft opgemerkt.
De opmerkelijke schotels – door hem omschreven als ijsjes in verschillende kleuren – trekken de aandacht van meer nieuwsgierige aagjes. Ze worden niet serieus genomen, maar er is wel degelijk iets aan de hand. Roy heeft visioenen over een vorm die hij overal ziet terugkeren. Hij wil weten wat er met hem gebeurt, waarom hij dit allemaal ervaart. Het kan toch niet allemaal berusten op toeval en hersenspinsels?
Ook aan de andere kant van de wereld laten de wezens zich zien en communiceren ze met vijf tonen. Dat is alles wat ze uitzenden. Volgens David Laughlin (Bob Balaban) verwijzen de wezens naar een berg. Duivelsberg. Zal hier dan de historische ontmoeting plaatsvinden? Zal voor het eerst in de menselijke geschiedenis de mens tegenover een buitenaardse entiteit komen te staan?
Ik weet nog goed dat ik Close Encounters of the Third Kind jaren geleden voor het eerst zag en niet helemaal wist wat ik ermee moest. Het zag er prachtig uit, maar ik voelde hem niet. Als tiener vond ik hem nogal ijl, ongrijbaar, met te veel nadruk op het psychologische element. Waar had ik toch naar zitten kijken? Jaren later, met meer kijkervaring in mijn bagage, ervaar ik wel degelijk de schoonheid van Spielbergs zachtaardige sciencefiction. De beelden waarin het contact geschiedt zijn verbluffend, misschien wel de mooiste plaatjes die de regisseur ooit heeft geschoten. Ook de thematiek – het verlangen naar meer, de vraag over het waarom van het menselijk bestaan – komt nu veel meer binnen.
Het wordt vaak beschouwt als de beste film die Spielberg ooit maakte, dat zie ik er niet in. Daarvoor gaat hij in de ontknoping net een stapje te ver in de emotionele en logische ontwikkelin. Als geheel blijft de film ook net te vluchtig. Spielberg is er wel in geslaagd om de buitenaards wezens een vriendelijk gezicht te geven. Hij zou dat nog een keer doen in E.T.. Een film die beduidend minder spiritueel was.
Regie: Steven Spielberg. Met: Richard Dreyfuss en Jillian Guiler