Door het zachte glinsterlicht krijgt alles en iedereen een sprookjesachtige gloed. Denzel Washington levert een krachtige spelprestatie af die destijds zeker weten een Oscar verdiende. Spike Lee onderwijst ons in een belangrijk stukje wereldgeschiedenis waarin de donkere bevolking hun onderdrukking niet langer meer accepteerde. En toch merk ik dat Malcolm X, een epische biopic van bijna drie en een half uur, helemaal niet zo veel indruk op mij maakt. Het begin, als Malcolm dan nog rondloopt in een felgekleurd pooierpak (mijn ogen…) is best sterk.
Hij en zijn maatje Shorty (gespeeld door Lee zelf) proberen er het beste van te maken als gangstertjes die de kost verdienen met gokken en inbraken. Ze worden uiteindelijk ingehaald door de wet en belanden in de gevangenis. Achter de tralies wordt Malcolm benadert door Baines, die hem een lesje geeft in hoe sterk racisme is verankerd in de Amerikaanse cultuur. Waarom worden juist “donkere” geassocieerd met een negatieve lading? En hoezo zijn het steeds weer de blanken die de cultuur en geschiedenis domineren?
Langzaam maar zeker raakt Malcolm doordrongen van zijn levensmissie. Hij wordt een discipel van Elijah Muhammed en predikt overal zijn woord. Laat de donkere medemens in opstand komen! Laat de donkere gemeenschap hun identiteit omarmen! En laat het racisme en geweld vanuit de blanke maatschappij een halt toe worden geroepen!
Terwijl Washington met gemak iedereen weg-acteert en dat zachte sprookjeslicht blijft schijnen, heb ik het sterke gevoel dat Lee iets te veel zijn voet op het gaspedaal houdt. Als ik bijvoorbeeld denk aan het meesterlijke Do the Right Thing voel ik weer die knetterende energie. Malcolm X is vooral een autobiografisch portret dat netjes iemands levensverhaal volgt, een brave biopic die de kijker zonder verrassingen van A naar B brengt.
Naar mijn gevoel had Malcolm X net zo goed een documentaire kunnen zijn, met de zogenaamde “pratende hoofden” die de gebeurtenissen van commentaar voorzien. Het is nobel van Lee om ons te onderwijzen in het tragische leven van Malcolm. Maar bij drama is het toch ook fijn als er smaak in wordt gemixt. Lee is juist zo sterk in die smaak en nooit te beroerd om er net iets te veel peper in te strooien.
Malcolm X is ontegenzeggelijk de moeite waard (en Washington had verdorie die Oscar moeten winnen…) ik had hier veel meer van verwacht. Meer scherpte. Een fermere trap onder de kont. Misschien had Lee meer in de speelduur moeten snijden. Bijna drie en een half uur (de film is nota bene over twee schijfjes verdeeld) is echt lang. Ook als Washington een griezelig precieze imitatie van Malcolm X neerzet.
Ik ben ook te volgen via Letterboxd.