“Hold min øl” sprak de recalcitrante Lars von Trier nadat hij de serie Twin Peaks had gezien. Wat de professionele weirdo David Lynch deed, kon de Deense beroepsetter ook. Mede geïnspireerd door de Franse miniserie Belphegor ging von Trier aan de schrijftafel zitten en bedacht Riget. De achtdelige serie speelt zich af in het moderne Deense ziekenhuis Het Rijk. De mopperende Zweedse chirurg Stig Helmer is naar dit ziekenbuis gestuurd in verband met vermeend plagiaat.
Zijn baan is in gevaar door een mislukte operatie, waarbij de patient, het meisje Mona, permanente hersenschade op heeft gelopen. De spiritueel gevoelige hypochonder Sigrid Drusse is een zogenaamde ”simulant” die ziektes en kwaaltjes voorwendt om maar een ziekenhuisbed te bemachtigen, als zij in de lift het geween van een klein meisje hoort.
En dan is er nog een afgezaagd hoofd, een entiteit die alles en iedereen scherp in de gaten houdt, de geboorte van een opvallend kind en de aanbidding van Satan. Mocht dit klinken als een onsamenhangende chaos, zo voelt Riget ergens ook. Net als bij Twin Peaks is von Trier meer geïnteresseerd in een ontregelende sfeer en excentrieke personages.
Maar schuif het rariteitenkabinet van Riget even opzij – en neem na elke aflevering de korte nabeschouwing van von Trier mee – en dan zie je dat er onder die chaos wezenlijke thema’s zitten. Zo gaat de serie over het verwoedde gevecht tussen ratio en spiritualisme en hoe de nadruk op techniek en verstand juist kan leiden tot ondoordachte en bizarre daden. Het is ook niet voor niets dat de kelder van het ziekenhuis vol lekkages zit. De wereld van geesten laat zich echt niet onderdrukken door de knappe koppen die het occulte afwijzen.
Waar Lynch en von Trier dan wel weer in verschillen, is hoe ze die thematiek invullen. Lynch is sowieso een zweverd, die op basis van losse gedachteflarden scènes opzet en dan maar kijkt hoe het organisch uitgroeit tot een groter geheel. Voor hem is het occulte een beestje dat hij nieuwsgierig observeert, gewoon wil laten zien zoals het eruitziet.
Von Trier, de eeuwige dwarsligger, is ironischer. De geesten in Riget lijken wel heel erg op slechte projecties. En hoe naargeestig die verschijningen ook worden, ergens zijn ze ook wel een beetje grappig. Sigrid die onder wordt geslijmd met ectoplasma of de geesten van zch af moet duwen? Misschien is het mijn bizarre gevoel voor humor, maar ik vind dat eerder grappig dan eng.
Dit wil trouwens niet zeggen dat Riget niet eng is. Integendeel. Von Trier weet met de losse camera, sepia-kleuren en de dutch-angles een aanhoudend gevoel van onbestendigheid op te roepen. Ook als je moeite hebt om de curieuze plotontwikkelingen bij te houden – die naargelang buitensporig worden – kan je je nog altijd vasthouden aan de gothische sfeer.
Twin Peaks en Riget hebben nog een overeenkomst: na het tweede seizoen kwam er lange tijd geen vervolg en bleven er angstwekkend veel vragen onbeantwoord. Lynch kwam uiteindelijk met het derde seizoen (die overigens nóg meer vraagtekens opriep), von Trier deed vorig jaar hetzelfde met Riget. Al vraag ik mij af of het ”originele” einde van zijn ziekenhuisserie niet gewoon perfect is.
Rgie: Lars von Trier. Met: Ernst-Hugo Järegard en Kirsten Rolffes
