Er is iets vreemds aan de hand met De Jurk. Volgens mij is het overbelicht. Dit levert een “plat”, hard beeld op. Alex van Warmerdam weet heus wel hoe hij met licht om moet gaan. Zie de warme winterkleuren van Abel. Of de dromerige sfeer van Ober. Maar De Jurk heeft, zo op het eerste gezicht, een flets uiterlijk. Ik ben geneigd om te zeggen, het ziet er erg lelijk uit. Als een haastig gedraaide tv-productie in plaats van een professioneel gemaakte bioscoopfilm. Maar goed, dat is de techniek. Hoe zit het met de laag daaronder, de inhoud?
In De Jurk verweeft van Warmerdam verschillende lijnen met een bijzonder leitmotief: een jurk. Maar niet zomaar een jurk. Het opvallende en felle patroon, ontworpen door een gekrenkte ontwerper, brengt nogal wat teweeg.
De eerste vrouw die de jurk draagt stort in elkaar door een overdosis aan opwinding. De tweede wordt belaagd door een treinconducteur (gespeeld door van Warmerdam zelf) en weet ternauwernood te ontsnappen aan de grijpgrage handen van een buschauffeur. En dan is er nog het onschuldige tienermeisje dat, gekleed in de jurk, toevallig dezelfde conducteur tegenkomt.
Vervreemdend, broeierig, absurdistisch en vilein, De Jurk is in elk opzicht een typische film van Warmerdam. Gewone, alledaagse situaties worden licht gekanteld, onbenullige details tot in het bizarre uitvergroot. Dat een jurk de trammelant veroorzaakt is alleen maar leuker.
Ik wil er wel aan toevoegen dat niet elke grap de tand de des tijds doorstaan heeft. Hoe hilarisch is het in 2023 nog dat vrouwen moeten ontsnappen aan hitsige roofdieren? Dat een man in het park willekeurige vrouwen wil betalen voor een tongzoen?
Hetzelfde geldt voor van Warmerdams rol als gluiperige en stalkende engerd. In de jaren negentig zal het waarschijnlijk een geinig idee zijn geweest, nu zorgt het voor kramp in de tenen.
Het is ook typisch dat de vrouwen naakt in beeld komen en van Warmerdam zijn hemd en onderbroek aan houdt. Een verlegenheidskwestie? Of kon een blote piemel niet door de keuring? Misschien had van Warmerdam deze rol aan iemand anders moeten geven.
Die slijtage terzijde moet ik toegeven dat ik De Jurk best vermakelijk vond. Vergeleken met bijvoorbeeld Abel of De Noorderlingen is het meer een luchtige fladderfilm, dat is verder niet zo erg. Deze film laat zien waar van Warmerdam nog altijd het beste in is: lachen om rare situaties.
En dat schelle licht? Tja. Het blijft een storende factor. Ik begrijp het ook gewoon niet. Van deze regisseur verwacht ik echt mooiere beeldkwaliteit. Gelukkig leidt het niet af van de betere grappen en behoudt de jurk zijn merkwaardige glans. Maar charmant kan ik de studiolampen niet noemen.
Regie: Alex van Warmerdam. Met: Henri Garcin en Ariane Schluter
