Toen Avatar dertien jaar geleden in de bioscoop verscheen vergaapte het publiek zich aan de revolutionaire effecten. Tegelijkertijd herinner ik mij de melige reacties. Was dit niet eigenlijk een kopie van Pocahontas? Of de Smurfen in de ruimte? De belangrijkste vraag die ik heb is, staat Avatar op verhaalniveau nog overeind? Om bij het begin te beginnen, waar gaat Avatar over? De deels verlamde militair Jake Scully gaat op ruimtereis naar Pandora, een buitenaardse planeet wat de thuisbasis is van de Na’vi, een volk van lange, blauwgekleurde wezens met puntoren.

Via vergevorderde technologie kan Jake het kunstmatige gekweekte lichaam (ofwel “Avatar”) van een Na’vi innemen en zo met de plaatselijke bevolking mengen, met als doel zoveel mogelijk informatie binnen te halen. Omdat op Pandora een zeldzaam metaal te vinden is wat een fortuin op kan leveren, is ook de landmacht geïnteresseerd in het doen en laten van de Na’vi. In het bijzonder hoe zij deze blauwgekleurde “wilden” kunnen verdrijven om zo zelf schatjehemeltjerijk te worden.

Jake is wat dat betreft hun perfecte spion. Maar hoe meer Jake leert over de cultuur van de Na’vi, hoe meer hij twijfelt over de kapitalistische motieven. Tot overmaat van ramp wordt hij verliefd op Neytiri, de dochter van het stamhoofd van de Na’vi.

Het is makkelijk om Avatar aan te vallen op zijn simpele verhaal en personages. Alleen ben ik van mening dat het niet alleen gaat om de romance, maar nog veel meer om Pandora zelf. Om de fantastische, magische wereld die Cameron tot in detail uit heeft getekend. Het is een spirituele wereld, waarin alles met elkaar in contact staat. Een soort universum waarin de bewoners harmonieus samenleven met de flora en fauna.

Jake, die gepresenteerd wordt als nuchtere soldaat, staat eerst cynisch tegenover deze harmonie. Hoe langer hij rondloopt in Pandora en leert over hoe deze bijzondere wereld in elkaar steekt, hoe meer er sprake is van een soort spirituele ontwaking. Hij ontdekt dat de natuur zoveel meer is dan alleen dieren en bossen en ontwikkelt zich tot een ware Na’vi.

Daarnaast gaat Avatar over de relatie tussen de mens en de natuur, en hoe de mens de natuur ten koste van alles wil domineren. Miles Quaritch, de brute kolonel die het gezag voert over de militairen, wil die metalen veiligstellen en trekt zich geen zak aan van de harmonieuze balans. Er moet geld worden verdiend. En die verrekte Na’vi zijn hinderlijke obstakels.

Het kan niet anders of Avatars climax bestaat uit een bloederige confrontatie tussen mens en natuur. Een gevecht dat ook op het kleine scherm spectaculair overkomt en voor kippenvel zorgt. Is hier een vergelijking te trekken met oorlogen uit het echte leven? Het zou zomaar kunnen.

Dertien jaar na zijn verschijning is Avatar nog altijd een indrukwekkende blockbuster met urgente thema’s. Het verhaal dat Cameron jaren geleden schreef gaat veel verder dan het simplistische “Smurfen in de ruimte”. Met Avatar laat Cameron zien ook een esoterische kant te hebben en bewijst hij in staat te zijn een fantastische fantasiewereld op te bouwen. Het ziet er niet alleen prachtig uit, de film heeft ook echt iets te vertellen.

Regie: James Cameron. Met: Sam Worthington en Zoe Saldana