Stel je voor, er is een psychotische patiënt in een instelling die jou per se wil spreken. Je gaat bij hem op de kamer zitten. De muren zijn volgekalkt met cirkels en onsamenhangende zinnen. De patiënt vertelt je over een ondergrondse cult die jaren geleden op aarde is geland en de tijd wil beïnvloeden en dat onze realiteit grenzen kent die overschreden kunnen worden. Hoe langer deze patiënt praat, hoe meer rondjes hij loopt in het doolhof van zijn hersenspinsels. Toch blijft hij doorgaan, zoekend naar de uitgang van zijn waanbeelden. Hoe zou jij op deze situatie reageren?
Of beter gezegd, wat zou jij je voelen? Ik weet het wel. Diep ongemak. Vervreemding. Niet omdat het verhaal zo spannend is, maar omdat ik op dezelfde golftlengte wil zitten. Ik vang een glimp op van wat de patiënt ziet. Net genoeg om de realiteit net even anders te bekijken. Ik ben dus geïntrigeerd aan het luisteren en heb tegelijk het gevoel het beruchte konijnenhol in te glijden. Precies dat is wat Dark City bij mij oproept.
Bedacht door Alex Proyas en uitgewerkt met de hulp van scenaristen Lem Dobbs en David S. Goyer, gaat deze donkere scifi-thriller over John Murdoch (Rufus Sewell) die zonder geheugen door een naamloos stadje zwerft. Aan het begin is hij wakker geschrokken in de badkuip van een morsig hotelletje. Naast het bed ligt een doodgestoken prostituee. In haar lichaam is een cirkel gekerfd. Er is een mysterieuze arts, Daniel Schreber (Kiefer Sutherland), die zich bezighoudt met het geheugen en de ziel. Een buitenaards ras met telepathische gaven wil John in handen krijgen. Iedere nacht wordt het stadje opnieuw gebouwd.
Er gebeurt dus een hoop in de duisternis van Dark City. Net zoals John wanhopig zoekt naar antwoorden, blijft de kijker lang in het ongewis over wat Proyas heeft bedacht. Intussen stort hij zich vol op de vraag wat het betekent om mens te zijn. Hoe de ziel werkt. Of de ziel en het geheugen met elkaar in verbinding staan. Wat er gebeurt als herinneringen steeds weer van persoon wisselen. Betekenen andere herinneringen ook dat je een ander individu bent? Verandert de ziel mee? Of blijft er iets achter van het zogezegde “origineel”?
Alhoewel Dark City, dankzij de inbreng van Goyer, ook actie-gedreven scènes kent, overheerst het essayistische karakter. Net als de patiënt wil de film op de eerste plaats zijn ideeën communiceren, hoe bizar of vergezocht ze ook worden. Het is dan ook geen snelle film. Eerder statisch en introvert. Dark City mikt op ongemak, ontregeling, het gevoel van in cirkels blijven lopen. Dit is de vervreemding die ik graag opzoek.
Dark City deed destijds niet zo heel veel – het verdiende net aan zijn budget terug – een jaar later kwamen de thema’s terug in het baanbrekende The Matrix. Ook die film is briljant, mijn voorkeur gaat toch uit naar de donkerte en stilte van Proyas’ ingehouden thriller.
Regie: Alex Proyas. Met: Rufus Sewell en Jennifer Connelly