Invisible Demons, de nieuwe documentaire van Rahul Jain, gaat over de gevolgen van de klimaatproblematiek in India. Over hoe de economie het dagelijkse leven van de Indiërs verwoest en de natuur sloopt. De beelden die Jain schiet zijn te beschrijven als een nachtmerrie waarin zich langzaam de apocalypse voltrekt. Overvolle straten waar iedereen zich doorheen moet wurmen. Reusachtige bergen afval waar kinderen en volwassenen spullen zoeken. Een typische scène is waarin een man door de straten een blok ijs op zijn schouder draagt.
In de overweldigende hitte smelt het ijsblok weg. Zou deze kerel bij thuiskomst wel nog ijs hebben? Of heeft hij dan alleen nog een natte schouder? Zal hij weer terug moeten gaan voor een nieuw ijsblok? Net zo typisch is het beeld waarmee Jain begint: een prachtige tuin die volloopt met mist. Die mist blijkt echter een chemisch goedje te zijn, afkomstig met een man die een mondmasker draagt. Ik heb geen idee wat hij rondspuit, het zal ongetwijfeld iets tegen ongedierte zijn. Ik betwijfel sterk of zijn mondmasker het gif buiten zijn longen houdt.
Jain richt de camera ook op de honderdenduizenden auto’s die met hun uitlaatgassen dagelijks de lucht verontreinigen. Duizenden Indiërs ademen de gifstoffen in, met als gevolg gezondheidsklachten. Niemand ontsnapt eraan. Jong, oud, iedereen wordt ziek en worstelt met longaandoeningen. Ik krijg het zelf doodsbenauwd van de beelden vol smog. Ook word ik kotsmisselijk van het smerige water waar een dikke laag schuim op ligt. Jaren geleden was dit een plek waar Indiërs zich konden wassen. Nu is het op eigen risico.
Invisible Demons geeft ons een voorproefje van wat er gebeurt als het klimaat zich tegen de mens keert. Voor India is het te laat. Het weer is zelfs voor hun begrippen extreem, met temperaturen die ver boven het draaglijke uitstijgen. En als het regent, is het geen buitje meer. Eerder duizenden kubieke meters water die over dit land worden uitgestort. Overstromingen waren normaal (erg handig om insecten weg te krijgen), nu gaan die liters water niet zomaar weg. Want het duurt steeds langer voor het regenseizoen aan zijn einde komt.
Het is ergens verleidelijk om in Invisible Demons een drammerig pamflet te zien van een pusherige klimaatactivist. Die kritiek lees ik ook op Letterboxd. Maar dat vind ik te makkelijk. Want de horror van Invisible Demons is nu eenmaal realiteit. Je kan het prekerig vinden, maar hoe prekerig is het nog als dit soort problemen zich wereldwijd voltrekken? Wat als dit soort neerslag naar Nederland trekt? Of de hitte van de zon ook bij ons zo verschroeiend wordt dat zelfs de schaduw nog nauwelijks verkoeling biedt?
Ook buiten de klimaatproblematiek is het lastig te ontkennen dat India zelf met een groot probleem zit. De overheid belooft om iets te doen tegen de smog maar doet weinig. Airconditioners zijn betaalbaar voor de allerrijksten. Stumpers zonder geld moeten de hitte ondergaan of zelf een oplossing zoeken. Dat is deels gebeurd met de watervoorziening. Water is namelijk zo schaars dat het uitgedeeld moet worden. Zie de scène waarin dorstigen gretig bij de tank staan om hun eigen vat te laten vullen. Volslagen krankzinnig.
Wat de politieke beweegredenen achter Invisible Demons ook moge zijn, Jain heeft een indrukwekkende documentaire gemaakt. Dit is een film die zonder echt een rode draad te hebben, nog altijd weet te imponeren met hypnotiserende beelden. Bij het verlaten van de bioscoop was ik zo blij om frisse lucht in te kunnen ademen.
De titel slaat trouwens nergens op. De “demons” waar India mee te kampen heeft zijn heel erg zichtbaar. Ze worden alleen genegeerd door de mensen die op de hoogste plekken regeren. Uiteraard. Want ingrijpen betekent geld investeren. En dat is weer een brug te ver.
Regie: Rahul Jain