Het is groen, groot, lomp, trekt zich van niemand wat aan en wordt vergezeld door een praatzieke ezel. Ik heb het natuurlijk over Shrek, de oger met wie de wereld in 2001 kennismaakte. Uitgangspunt van deze animatie was het kinderboek van William Steig. Komiek Chris Farley had bijna alle teksten van het groene hoofdpersonage ingesproken, vlak voor de opnames waren afgerond overleed hij. Toen Mike Myers werd gevraagd om de rol over te nemen, zei hij niet meteen “ja”. Farley was immers een goede vriend van hem. Op deze manier Shrek inspreken voelde niet helemaal oké.

Uiteindelijk besloot hij het toch te doen. Op voorwaarde dat het script werd herschreven, om zo elk spoor van Farley te wissen. Eddie Murphy kreeg de taak om de stem van Donkey in te spreken (het wordt beschouwt als zijn beste werk), Cameron Diaz mocht zorgdragen voor prinses Fiona. Die stemmen heb ik destijds moeten missen omdat ik met mijn ouders de Nederlanse versie bezocht.

Shrek woont in het moeras, waar hij geniet van zijn rust. Hier geen doodsbange mensenmassa’s die met hooivorken achter hem aankomen. Kilometers verderop, in het koninkrijk van Lord Farquaad (ingesproken door John Lithgow), vindt een klopjacht plaats op sprookjesfiguren. Onder die figuren bevindt zich Donkey, een pratende ezel, die weet te ontsnappen van verbanning en halsoverkop wegrent. Recht in de armen van Shrek.

Leuk voor de ouders en de kinderen.

Het wordt nog erger als de sprookjesfiguren, die geen plek meer hebben om te wonen, het moeras ingaan. Grommend en zuchtend gaat Shrek dan maar naar Lord Farquaad om zijn moeras terug te eisen. De kleine vorst doet hem het volgende voorstel: de oger moet een prinses redden (Fiona dus) en naar hem brengen. Als die queeste is voltooid, krijgt Shrek zijn geliefde moeras terug. Tot aan de laatst beschimmelde paddestoel.

In 2001 was het nog nieuw en fris om volop te verwijzen naar sprookjesfiguren en de populaire cultuur. Eénentwintig jaar later is dat een uitgekauwd trucje. Dat straalt ook uit op Shrek, vind ik. Er zitten leuke vondsten in (Pinocchio die koppig blijft volhouden een jongetje te zijn), het is lang niet meer zo prikkelend als toen. Bijna elke animatiefilm maakt gebruik van dit slimmigheidje.

Is er niet meer waar Shrek op kan leunen? Op zich wel. Het moment dat Fiona wordt geïntroduceerd is het komische drietal compleet. Eerst uit zij verontwaardiging over de onbeholpen oger, op de terugtocht naar Lord Farquaad groeit er een band tussen de twee. Er zou zelfs gesproken kunnen worden over ontluikende liefde. Het beste wat dit onwaarschijnlijke koppel de film geeft is zwarte humor. Shrek is niet bepaalt op zijn enorme mond gevallen, Fiona is de enige die hem stil kan krijgen. Helemaal als hij haar grote geheim ontdekt.

Daarom zie ik Shrek nu zoals ik het éénentwintig jaar geleden ook zag: als een charmante familiefilm.

Bij uitkomst werd Shrek beschouwd als de perfecte familiefilm. Een animatie met voor ieder wat wils. Grappig, maar niet te scherp. Al zorgt Fiona voor de nodige pit, voor mij voelt de film veilig. Shrek wekt de indruk iets origineels neer te zetten, uiteindelijk is het een voorspelbaar verhaal met de obligate boodschap dat het uiterlijk niet alles zegt. Het eindigt ook zoals je van een sprookje kan verwachten, terwijl Shrek daar tegen lijkt te ageren. In het begin leest Shrek uit een sprookjesboek en bespot het hele “en ze leefde nog lang en gelukkig”. Hij scheurt die pagina uit het boek en veegt er zijn kont mee af. Door alsnog voor dit einde te kiezen, voelt het of de film zichzelf een beetje bijt.

Je kan beargumenteren dat er wél wordt gekozen voor een eigen variant op het “en ze leefde nog lang en gelukkig”, ik blijf het safe vinden. Daarom zie ik Shrek nu zoals ik het éénentwintig jaar geleden ook zag: als een charmante familiefilm. Leuk voor de ouders en de kinderen. Misschien, dacht ik, zou de originele stemmencast de film leuker maken. Het maakt geen enkel verschil.

Regie: Andrew Adamson & Vicky Jenson. Met: Mike Myers en Eddie Murphy