Ik stel mij voor hoe ik in de jaren negentig als tiener de televisie aanzet en de machtige intro van een nieuwe animatieserie zie. De synthesizermotief is opzwepend en opwindend, er komen beelden voorbij van ruimteschepen en personages met verschillende krachten die elkaar op het einde aanvallen. Met gigantische, gele letters wordt de titel aangeduid: X-Men. De tieners waren al bekend met de stripfiguren wiens avonturen in miljoenen stripboeken werd verbeeld, nu was er dus ook een tv-serie. Eentje die insloeg als een bom en een generatie aan de buis gekluisterd hield.

De creatieve geesten achter de serie, Mark Edwards Edens en Sidney Iwanter, wisten met vijf seizoenen de aandacht vast te houden. Het begint met Jubilee, (ingesproken door Alyson Court) die achtervolgt wordt door reusachtige robots en terechtkomt bij de mutantengroep van professor Charles Xavier (Cedric Smith). De maatschappij moet maar weinig hebben van deze mutanten. Vreemdelingen met vreemde krachten waar iemand pijn mee kan worden gedaan. Waarom bestaan die mutanten eigenlijk? Hoezo heeft niet iedereen van die krachten?

Er worden genoeg theorieën geopperd, zoals dat mutanten een mogelijke volgende nieuwe stap in de evolutie vormen. X-Men: The Animated Series laat zien hoe de kloof tussen de mutanten en gewone mensen groeit. Ook onder de mutanten heerst verdeeldheid. De één heeft als doel het dichten van die kloof, het stichten van vrede. Volgens de ander is er geen vrede mogelijk en moeten mutanten juist zegevieren over de mens. Of andersom.

Wat had ik nog graag een epiloog of iets dergelijks gezien.

Die gespannen relatie loopt als rode draad door iedere aflevering, vormt het uitgangspunt van de serie. Het gaat over anders zijn, hoe daarmee om te gaan, hoe de wereld daarop reageert en vervolgens het buitengesloten individu weer reageert. Er ontstaat een vicieuze cirkel van wederzijdse wantrouwen en haat, gevoed door luidruchtige stemmen met een eigen wereldvisie. Vervang mutanten door ieder andere minderheid en plots wordt X-Men: The Animated Series griezelig actueel.

Deze thema’s geven de serie zijn diepgang en gerijpte toon, ik had mijn eigen reden om door te blijven kijken. X-Men: The Animated Series bouwt een geheel op zichzelf staande wereld op, vol met eigen mythologieën en rijke geschiedenissen. Zo wordt Garokk geïntroduceerd, een soort God die zich in de vorm van een standbeeld presenteert aan eilandbewoners. En zie Apocalypse (John Colicos), een dreigend, onverwoestbaar figuur, gedreven door haat jegens mensen en dromend van een wereld bestaande uit louter mutanten. Of Mojo (Peter Wildman), een buitenaards wezen dat alles doet om aandachtstrekkende tv te maken.

Ik heb mijn mening over het superheldengenre vaak genoeg geuit, ik kan er niet omheen dat X-Men: The Animated Series een erg knappe serie is. Sterk, hoe de makers het interessant maken voor zowel tieners als een volwassen publiek. Ik behoorlijk al lang niet meer tot de doelgroep, toch voel ik nog steeds de opwinding die de tieners van toen ongetwijfeld ervoeren. Bovendien haal ik lagen uit de serie die ik jaren geleden nooit zou hebben opgepikt. Hoe erg moet het zijn als mutantenkrachten in de weg staan van aanrakingen?

Sterk, hoe de makers het interessant maken voor zowel tieners als een volwassen publiek.

Naast de lof heb ik ook wel wat kritiek. Disney+ heeft gekozen voor een eigen opvolging van de afleveringen. Als ik af kan gaan op de episodeschema van IMDB, is er flink wat gehusseld tussen de seizoenen, waardoor het soms onmogelijk wordt het overkoepelende verhaal goed te volgen. Daar kan X-Men: The Animated Series niets aan doen, het haalt wel een stuk kijkplezier voor mij weg

Een ander punt van kritiek heeft wel met de serie te maken. Wat moet ik maken van de slotaflevering? Voor mij voelt het als de opmaat naar een nieuwe lijn, een nieuw begin voor de mutanten. Maar nee. Het is klaar. Afgelopen. Wat had ik nog graag een epiloog of iets dergelijks gezien. Ik heb de films in het vooruitzicht. Dat is een schrale troost.

Bedacht door: Mark Edward Edens & Sidney Iwanter. Met: Cedric Smith en Cal Dodd