De verwachtingen voor de nieuwe verfilming van Dune waren zo hoog gespannen dat het alleen maar kon tegenvallen. Toch had ik hoop. Nadat eerst de Chileense regisseur Alejandro Jodorowsky niet eens verder kwam dan pre-productie en daarna David Lynch er een verzameling sfeervolle doch onsamenhangende scènes van maakte, mocht Denis Villeneuve een poging wagen. Met deel één dan. Want het boek van Frank Herbert, waarop de film is gebaseerd, kon onmogelijk met één film recht worden gedaan. Als het genoeg oplevert krijgt Villeneuve groen licht voor het vervolg. Hij heeft in elk geval kunnen oefenen met het genre: zo leverde hij eerder het voortreffelijke Arrival af en wist hij een fantastisch vervolg te maken op Blade Runner. Bovendien is hij een groot fan van Herberts boek. Dus dit zou toch moeten lukken?

Eerst maar even het verhaal, alhoewel ik die al eerder heb besproken voor de versie van Lynch. In de verre toekomst wordt het adellijke geslacht Atreides op Keizerlijk bevel gedwongen te verhuizen naar woestijnplaneet Arrakis, ook wel “Dune” wordt genoemd. Hier wordt een drug gewonnen – “spice” – waarmee de mens interplanetaire reizen kan ondernemen. Op deze wereld woedt bovendien een strijd tegen de Fremen, die van oorsprong op Arrakis wonen, en de wrede Harkonnen, geleid door Baron Vladimir (Stellan Skarsgard – Avengers: Age of Ultron).

Paul Atreides (Timothée Chalamet – Interstellar), zoon van hertog Leto Atreides (Oscar Isaac – Ex Machina, Star Wars: Episode VIII – The Last Jedi) worstelt met zijn erfbestemming. Ooit zal hij zijn vader moeten opvolgen, maar Paul weet helemaal niet of hij op de troon kan zitten. Daarbovenop wordt hij geplaagd door dromen die impliceren dat hij de rol van Messias op zich zal nemen. Als de Atreides op hun nieuwe planeet worden aangevallen door het leger van de Keizer en de Harkonnen, vluchten Paul en zijn moeder Jessica (Rebecca Ferguson – Dr. Sleep) de hellewoestijn van Arrakis in.

Dit is wat zich aan de oppervlakte afspeelt. Herbert, die zijn roman in 1965 schreef, verzon voor Dune een rijke geschiedenis, taal, politiek en religie waarnaar veelvuldig wordt verwezen. Het resultaat zijn heel veel plotlijntjes die genoeg ideeën bevatten voor op zichzelf staande verfilmingen. Villeneuve houdt de adaptatie overzichtelijk door alles terug te laten komen bij Paul en zijn persoonlijke groei. In het begin is hij nog onzeker en nerveus, duidelijk een jonkie in een gevaarlijke en onvoorspelbare wereld. Later, als hij en Jessica hun toevlucht zoeken in de woestijn, volgt langzaam de ommekeer. Hij is nog niet helemaal zeker van zijn aanstaande rol van Messias, hij is wel bereid om het idee van leiderschap voorzichtig te omarmen. In één specifieke scène (ik wil verder niets spoileren) wordt zijn potentie goed zichtbaar. Een goede vriend van mij wees er trouwens nog op dat dat genuanceerder ligt: Paul ziet zichzelf in de eerste plaats als de vaandeldrager van Atreides en handelt nog uit naam van zijn vader.

Er is nog zoveel meer te zeggen over Dune; het belangrijkste is dat Villeneuve geslaagd is in zijn missie.

Voor Chalamet, die hiervoor voornamelijk in drama’s speelde, moet de rol van Paul een reuzenstap zijn geweest. Hij doet het goed als introverte en aan zichzelf twijfelende jongen die zijn plaats in de wereld moet zien te vinden. Als hij die plek op het einde heeft gevonden en Arrakis als nieuwe thuis verklaart, zie ik een nieuwe Paul. Zelfverzekerd, stevig in zijn schoenen. Hij is nog niet helemaal waar hij wezen moet, de eerste stappen zijn gezet.

Bij Dune gaat het ook om een broeierige sfeer. Villeneuve stelt ook daarin niet teleur en laat de film baden in een licht zinsbegoochelende ambiance. Bij Lynch was het surrealisme duidelijk aanwezig, kon de vervreemding bijna worden aangeraakt. Hier is het als de luchtspiegeling die vlak boven het zand zweeft. De beelden van Arrakis zijn hypnotiserend mooi, de muziek (een combinatie van vocalen en synthesizers) lijkt uit een andere wereld te komen. De zandwormen die tunnels graven onder de woestijn van Arrakis, en de afzichtelijke Baron Vladimir intrigeren in hun gevaarlijkheid en afstotelijkheid.

Tijdens het prachtige slot, waarin Paul met de Fremen optrekt, volgt de boude uitspraak dat dit pas het begin is. Als ik de opbouw mag geloven, moet in het vervolg de ultieme catharsis plaatsvinden. Villeneuve heeft niet alleen de hooggespannen verwachtingen voor dit deel ingelost, hij slaagt er ook nog in om het te verwachte niveau voor deel twee nog hoger te leggen. Ik vind dat best een prestatie.

Er is nog zoveel meer te zeggen over Dune; het belangrijkste is dat Villeneuve geslaagd in zijn missie. Het eerste deel, dan.

Deze bespreking is eerder gepubliceerd op Fantasize.nl

Regie: Denis Villeneuve. Met: Timothée Chalamet en Rebecca Ferguson