Ik ben sterk geïntrigeerd door principiële personages. Rotsvast overtuigd van hun gelijk of ideologie ontstaat er een tunnelvisie die leidt naar hun ondergang. Of ze weten er tijdig uit te breken en geven schoorvoetend hun ongelijk toe. Zo’n personage staat centraal in het indrukwekkende drama Dear Comrades! van Andrey Konchalovskiy. Zij heet Lyudmila Danilovna Semina (Yuliya Vysotskaya) en is een toegewijd communist. Haar vader heeft nog in de oorlog gevochten en houdt zich afzijdig van iedere vorm van politiek. Lyudmilas dochter staat aan de kant van de arbeiders.

Als op goede dag de voedselprijzen sterk stijgen ontstaat er verzet onder fabrieksarbeiders. Dit verzet groeit uit tot een hevig protest. Het leger grijpt in, de demonstratie wordt met kogels uitgewist. De arbeiders vluchten in paniek weg, niet iedereen kan ontsnappen aan een bloedige dood. Nadien probeert men het bloed weg te spoelen. Als dat niet lukt, wordt dan maar de grond opnieuw geasfalteerd. Alsof er niets is gebeurd. Het is een angstig en verbijsterend voorbeeld van geschiedvervalsing.

Voor Lyudmila begint de nachtmerrie vanaf dat moment pas echt. Want haar dochter stond dus tussen die protesterende arbeiders. Waar is zij nu? In het lijkenhuis, gedood door een kogel? Gewond geraakt? Heeft zij onderdak gezocht? Terwijl Lyudmilas onrust stijgt, klampt zij zich vast aan haar aanbidding van het Stalinisme. Zij vocht in de oorlog voor Stalins gedachtegoed, heeft haar leven op zijn idealen ingericht. Het is onmogelijk om dat zomaar opzij te zetten. Ook als door dat idealisme misschien haar dochter is doodgeschoten.

Dear Comrades! zit vol mooie contrasten. Als de demonstranten worden afgeknald, filmt Konchalovskiy de schietpartij door het raam van een winkel. Terwijl een vrolijk muziekje speelt klinken de doffe schoten. Pas als de deur openzwaait dringt het wanhopige geschreeuw naar binnen. En wat te denken van Lyudmilas thuissituatie, met een dochter die lijnrecht tegenover haar staat? Lyudmila probeert er het beste van te maken, zij kan niet voorkomen dat hun overtuigingen knetterhard botsen.

Dear Comrades! vermijdt die valkuil omdat het iedereen, dus ook de doorgeschoten communisten, als mens neerzet.

Door Konchalovskiys onnadrukkelijk regie komt het drama van Dear Comrades! nog sterker binnen. Nergens wordt het verhaal aangedikt met achtergrondmuziek. De beelden zijn onopgesmukt zwarwit. Er wordt gefilmd vanuit vastgezette, statische hoeken. Dear Comrades! is bijna zakelijk van toon, zodat alle aandacht echt naar het verhaal gaat, de inhoud.

Door de eventuele dwingende politieke toon ben ik altijd wat huiverig voor dit soort films. Als ik een film kijk heb ik geen behoefte aan opdringerige propaganda. Dear Comrades! vermijdt die valkuil omdat het iedereen, dus ook de doorgeschoten communisten, als mens neerzet. Niet iedereen staat achter de schietpartij. Sterker nog, er wordt hevig gediscusieerd of de soldaten wel kogels moeten gebruiken om het verzet de kop in te drukken. Niemand wil een bloedbad op zijn geweten hebben.

Ook Lyudmila raakt verscheurd door twijfels, tot zij uit volle borst het lijflied van de communisten zingt. Alsof dat de manier is om alles weer goed te maken. Toch, of Lyudmila het zal toegeven of niet, er moeten flinke gaten in haar overtuigingen zijn geschoten. Dat kan niet anders, na wat zij heeft gezien. Ik ben heel benieuwd hoe het verder met haar zal aflopen.

Regie: Andrey Konchalovskiy. Met: Yuliya Vysotskaya en Vladislav Komarov