Regisseur Viktor Kosakovskiy had twaalf jaar nodig om zijn film Gunda van de grond te krijgen. Hij wilde een varken volgen. Maar niet zomaar een varken. Het moest een intelligent varken zijn, eentje met persoonlijkheid. Bovendien wilde hij andere boerderijdieren in beeld brengen met eenzelfde opmerkelijke uitstraling. Het resultaat is een verbluffende documentaire, haarscherp gefilmd in prachtig zwart/wit. Kosakovskiy opent met het varkenshok waarin Gunda haar biggetjes grootbrengt. De kleintjes piepen en gillen om haar tepels, zij draait zich diep knorrend om.

De biggetjes geven het niet op en blijven bedelen om melk. Knorrend komt Gunda overeind, loopt rond door het hok en plant nog even bot een poot op een van haar kinders. Het gegil van dat biggetje is afschuwelijk, Gunda lijkt zich er niets van aan te trekken. Volgens mij zet zij zelfs nog wat meer gewicht op die poot. Ook bij de dieren verloopt de relatie tussen ouder en kind niet altijd even soepel.

In een latere scène loopt het kroost achter moeder Gunda aan. Eentje maakt diep vertederende “oink”-geluiden en lijkt extra aandacht op te eisen. Nog altijd hongerig blijven de kleintjes verlangen naar de tepels van hun moeder. Zij is druk bezig met het besnuffelen van de grond. Waarschijnlijk op zoek naar voedsel. De biggetjes volgen maar haar voorbeeld. Nog later, als het regent, steken de biggetjes hun koppen uit het hok en happen naar de druppels. Alsof het nieuwsgierige kinderen zijn die voor het eerst regen meemaken.

Een ander “personage” uit Gunda is een eenpotige kip dat zijn krappe hok verlaat. Voorzichtig verkent deze kip de omgeving en stuit het tegen een ondoordringbaar hek. Daarbuiten ligt de vrijheid. Maar het is onmogelijk hier doorheen te pikken. Hoe langer ik kijk naar dit haarscherp gefilmde dier, hoe meer ik denk: dit is ook een wezen. Misschien niet zo’n intelligent wezen. Maar er is wel sprake van observatie. Gevoel. Instinct. Net als bij Gunda gebeurt er echt wel wat in dat koppie.

Met minimale middelen en zonder menselijke aanwezigheid, is Gunda een beeldschoon en diep emotioneel portret van boerderijdieren geworden.

Terugdenkend aan de beelden realiseer ik mij hoe sterk ik in de door Kosakovskiy geschapen wereld in werd getrokken. Gunda is een oase van rust, een moment van bezinning, ver weg van de chaos en herrie van de mensenwereld. Waar de film echt voor staat laat Kosakovskiy in het midden. Is het een ode aan de dieren? Een subtiel pamflet tegen het eten van vlees? Wil de film wel wat zeggen?

Je kan het net zo goed beschouwen als gewoon een mooie dierenfilm. Omdat ik iemand ben die geneigd is om emoties en andere menselijke eigenschappen op dieren te projecteren, zie ik hier dieren zie die in hun gedrag soms sterk op mensen lijken. Voor mij is Gunda dan ook een film die dwingt om de menselijkheid in dieren te zien. Maar dat zal voor iedereen weer anders zijn.

Met minimale middelen en zonder menselijke aanwezigheid, is Gunda een beeldschoon en diep emotioneel portret van boerderijdieren geworden. Met als middelpunt een varken dat voor haar biggetjes zorgt. Dit is echt een kijkfilm, een observeerfilm zonder toeters en bellen. Ik maak het zelden mee dat ik een film, na de eerste vertoning, direct nog eens wil zien. Gunda is zo’n soort film.

Regie: Viktor Kosakovskiy. Met: Gunda