In 1963 werd de meest dramatische Elfstedentocht ooit gereden. Honderden deelnemers waagden zich door boos sneeuwweer op het ijs, om half bevroren bij de finish aan te komen. Mooie stof voor een dramatische, oer-Hollandse sportfilm waar je het ijskoud van krijgt, toch? Al in het begin van De Hel van 63 gebeurt er iets opmerkelijks: een jong koppel schaatst over het ijs, de jongen stort per ongeluk in een wak. Zijn meisje probeert hem tevergeefs te redden. Ik begrijp heus wel dat dit een dramatisch moment is. Maar Regisseur Steven de Jong blaast de dramatiek wel heel erg op.

Er speelt dreigende muziek, het meisje schreeuwt hysterisch de longen uit haar lijf. Waarom moet de tragiek zo vreselijk worden benadrukt? Waarom heb ik het gevoel dat de Jong de kijker netjes wil uitleggen welke emoties bij de scène horen? Het beoogde publiek is toch geen kleuterklasje?

Na deze onnodig bombastische opening worden de hoofdpersonages voorgesteld. Dromer Kees (Chris Zegers), soldaat Henk (Cas Jansen), boerenjongen Sjoerd (Lourens van den Akker) en verpleegster Annemiek (Chava Voor in ‘t Holt) hebben allemaal hun eigen redenen om de epische ijstocht te rijden. Mijn hoop is dat De Hel van 63 met de sterke cast en archiefbeelden nog iets van kwaliteit in zich heeft. Helaas wordt het idiote niveau van de start volgehouden.

In de eerste plaats zijn er de simpele personages. Neem nou Kees, die hoogoplopende ruzie krijgt met vriendin Dieuwke (Chantal Janzen). Hij heeft altijd van die mooie praatjes, maar brengt geen centjes binnen. Zij is zwanger, er moet iets gebeuren, en meneer wil zonodig de Elfstedentocht rijden! Nee, zij gaat weg en komt pas terug als Kees zijn belangrijkste belofte heeft ingelost: het kopen van… een tv. Jawel. Een tv. Een spiksplinternieuwe tv. Ik geloof graag dat de tv toen een luxeproduct was. Maar met een kleine op komst kan dat geld misschien beter worden uitgegeven…?

de Jong wil met De Hel van 63 een stukje Nederlandse geschiedenis behandelen, maar gaat zelf keihard onderuit.

Er zitten ook curieuze stijlbotsingen in De Hel van 63, waarbij onduidelijk is wat de Jong voor ogen had. Het hilarische dieptepunt is de hallucineerscène van Henk, waarin hij een groot buffet voor zich ziet. Hij sterft namelijk van de honger. Voor hij echter een hapje kan nemen, springt Kees in beeld, die het voedsel pesterig in zijn mond propt. Wat, in godsnaam, wilde de Jong met dit beeld zeggen?

Intussen worden er flinke smakkers gemaakt, komen er vingers en zelfs hele handen onder de ijzers terecht, en wordt het weer alleen maar bozer. Het bestuur van de Elfstedentocht ligt met elkaar overhoop omdat de tocht onverantwoordelijk zou zijn, en schakelt het leger in om de schaatstocht af te kappen. Door de zwalkende regie kan ik dit drama geen moment serieus nemen. De ellende wordt afgemaakt met bedenkelijk acteerwerk, wat varieert van genant kleutertoneel (Zegers) tot pogingen om het stompzinnige materiaal zo serieus mogelijk te nemen (Jansen).

de Jong wil met De Hel van 63 een stukje Nederlandse geschiedenis behandelen, maar gaat zelf keihard onderuit. De toon is onsamenhangend, inhoudelijk is het plat en kinderlijk, de acteurs maken er een flink potje van. De erbarmelijke Hollandse ijstocht die zoveel slachtoffers heeft geeist verdient een grootse, meeslepende vertelling. De Hel van 63 is dat absoluut niet.

Regie: Steven de Jong. Met: Cas Jansen en Chris Zegers