Na zijn succes met onder meer Being John Malkovich en Eternal Sunshine of the Spotless Mind, wierf scenarist Charlie Kaufman een gouden reputatie in Hollywood. Met Synecdoche, New York, heeft hij die reputatie nogal in gevaar gebracht. “Stralend” middelpunt van de film is de hypochondrische theaterregisseur Caden Cotard (Philip Seymour Hoffman). Zijn huwelijk met Adele Lack (Catherine Keener) staat op knappen. Elke ochtend leest hij uit de krant de meest zwartgallige berichten voor. Hij regisseert een versie van Death of a Salesman, maar kan er niet echt zijn creativiteit in kwijt. Door zijn gezondheidsklachten komt hij terecht in de kille caroussel van ziekenhuisafdelingen.
Cassière Hazel (Samantha Morton) is het enige beetje licht in Cadens zwaarmoedige leven. Als hij een geldprijs wint voor Death of a Salesman, zet Caden zijn zinnen op het maken van het grootste, meest realistische toneelstuk ooit. Over het leven en alles wat erbij hoort. Hij huurt acteurs in die in een grote loods het leven in New York moeten naspelen.
Om het zo eerlijk en rauw mogelijk neer te zetten, verwerkt Caden echt gebeurde taferelen in de scènes. En als hij zijn idee echt goed wil uitvoeren, moeten er acteurs komen die de reeds ingehuurde acteurs naspelen. Ook hij moet eraan geloven. Hij wordt dus geïmiteerd door een acteur, die op zijn beurt door een andere acteur wordt nagedaan. Zo ontspint Synecdoche, New York zich tot een merkwaardig web dat steeds complexer van structuur wordt. Tot je niet meer zo goed weet waar je nou naar kijkt.Je moet ervan houden, dit soort vervreemding.
Nu hij ook als regisseur werkt weigert Kaufman openheid van zaken te geven. Is Caden nou aan het doordraaien, doolt hij rond in zijn eigen waanbeelden? Of werkt hij daadwerkelijk aan het megalomane stuk, dat steeds meer lijkt op een ondoorgrondelijk labyrinth? Het maakt van Synecdoche, New York geen gemakkelijke film. Kaufman maakt het nog ongemakkelijker door Cadens leven zo zuur mogelijk te maken en ons de mafste situaties voor te leggen. Denk aan een huis vol vuur. Waarom? Geen idee. Het is of David Lynch en Franz Kafka de handen ineensloegen voor een tragikomedie. Je moet ervan houden, dit soort vervreemding.
De ontvangst van Synecdoche, New York was wisselend. De meningen liepen uiteen van geniaal (waar ik bij mij aansluit) tot pretentieus. Eén recensent vergeleken de film zelfs met een psychose. Al is het lastig om Kaufmans hersenspinsels bij te benen en werkt de misantropische Caden op de zenuwen, ik voel wel wat Kaufman met de film wil zeggen. Wanneer Caden de ultieme poging doet de controle terug te pakken, letterlijk de regie te nemen, gaat het helemaal mis. Dat is voor mij de betekenis van Synecdoche, New York: het leven laat zich niet controleren. Noch regisseren.
Charlie Kaufman/Philip Seymour Hoffman en Catherine Keener