Elke cinefiel zal wel de ontstaansgeschiedenis van Oson Welles’ Citizen Kane kennen. De piepjonge Welles viel op door zijn autoritaire uitstraling en durf en mocht in Hollywood films komen maken. Hij kreeg een vrijbrief, absolute carte blanche. Zelfs de grote gevestigde namen kregen zelden deze mogelijkheid. De overambitieuze Welles borrelde van de ideeën, al was er maar eentje die gerealiseerd zou worden. Een film die zich zou baseren op het leven van krantenmagnaat William Randolph Hearst. Welles speelde de hoofdrol, schreef aan het script en stond achter de camera. Citizen Kane ging de geschiedenis in als filmklassieker.
De documentaire begint bij het leven van Hearst. Verwend door zijn moeder en vroeg rijk door het fortuin van zijn vader, besluit de jonge Hearst om zich te specialiseren in de krantenwereld. Dankzij zijn branie en pitbull-mentaliteit groeit zijn krant uit tot populair dagblad. Of de verhalen nou pure achterklap zijn of berusten op waarheid, maakt helemaal niet uit. Hearst is dol op sensatie. Zijn krant moet dat ook uitstralen. Hij neemt het op voor immigranten en de lagere bevolkingslagen, wat hem een zekere aanzien oplevert. Maar als Hearst op leeftijd is, rijker wordt en zich steeds verder van het volk verwijdert, keert de publieke opinie zich tegen hem.
Precies op dat moment verschijnt Welles ten tonele. Net als Hearst adoreert hij de showwereld. Hij maakt veel indruk met zijn groots opgezette spektakelstukken en wordt door Hollywood uitgenodigd om films te maken. Toevallig is er een scenarioschrijver, Herman J. Mankiewicz, die iets wil schrijven over Hearst. Samen met Welles tikt hij het script met als werktitel American. Welles verwerkt veel van zijn eigen leven in het script en voelt een sterke connectie met Hearst. Uiteindelijk zal het script Citizen Kane heten. Als de krantenmagnaat te weten komt over de opnames verklaart hij Welles de oorlog. Welles weigert te buigen. Hearst wil ten koste van alles voorkomen dat Citizen Kane vertoond zal worden.Het is vooral een aanrader voor kijkers die nog onbekend zijn met Welles’ filmische meesterwerk.
Het is bewonderingswaardig, hoe de twee ego’s ongenadig hard botsen. Betrokkenen en getuigen vertellen hoe de strijd feller werd en volledig escaleerde. Welles mocht na afloop nog wel films maken, hij had alleen geen enkele creatieve vrijheid meer. Hearsts pogingen om de film te vernietigen zijn mislukt. Sterker nog, in de jaren vijftig dook Citizen Kane weer op, werd het beschouwd als een ijzersterke klassieker.
The Battle Over Citizen Kane is een beknopte documentaire, waarin nog een aardig tijdsbeeld wordt geschetst. Het is vooral een aanrader voor kijkers die nog onbekend zijn met Welles’ filmische meesterwerk. Ik betwijfel of de echte cinefiel hier nieuwe dingen van zal leren.
Michael Epstein & Thomas Lennon