1917, het nieuwste werk van Sam Mendes, speelt zich af tijdens de Eerste Wereldoorlog en volgt de levensgevaarlijke missie van twee Britse soldaten. Blake en Schofield moeten voorkomen dat hun collega’s in een dodelijke val lopen. Als ze niet slagen, zal dit honderden levens kosten. Het duo verlaat de loopgraven en dringt diep binnen in het vijandelijke territorium. Mendes verliest zijn helden geen moment uit het oog. De camera zuigt zich vanaf rustieke start vast aan de hoofdpersonages en blijft ze gedurende twee uur observeren. 1917 bestaat uit één lange take (met slechts eenmaal een onderbreking) die zowel de soldaten als het publiek de oorlogshel in voert.
Blake en Schofields missie is vooral mechanisch bedoeld, geeft een reden om de handelingen en acties op gang te brengen. Die zijn het belangrijkst. Net als de prachtige beelden, trouwens. Camereman Roger Deakins mag dan maar één camera gebruiken, hij zorgt er verdorie wél voor dat hij dit apparaat optimaal gebruikt. Hij draait om het koppel heen, observeert ze van veraf of zoomt op ze in tot het ongemakkelijk intiem wordt. Het mooiste shot is toch wel als Blake en Schofield door smerig water moeten lopen en het lijkt of de camera over het oppervlak glijdt.
De actie komt ook een stuk dichterbij. Ik hapte zelf bijna naar adem toen de bunker instortte en zette mij schrap zodra het vliegtuig op het soldatenkoppel afkwam. Het is spannend, maar niet zoals bij een spektakelfilm. De spanning is hier verdomde dramatisch en benadrukt de onvoorspelbaarheid en waanzin van de oorlog. Zo’n kogelregen die uit het niets wordt afgevuurd, bijvoorbeeld. Afschuwelijk. Ik kan mij heel goed voorstellen dat veteranen ineenkrimpen bij het geluid van vuurwerk.1917 is pure ervaringscinema, waarbij de kijker geen tel rust wordt gegund.
Een sterfscène komt ook onaangenaam dichtbij. We moeten blijven kijken naar het gezicht dat steeds bleker wordt, tot de lippen donker kleuren, tot het moment dat het leven is wijggesijpeld. Een onaangename gedachte dringt zich op: er zijn duizenden slachtoffers gevallen tijdens de oorlog. Tijdens álle oorlogen. Plotseling krijgen die slachtoffers een gezicht. 1917 gaat om de ménsen in het gevecht. De uitputtingsslag die zij moeten leveren, de traumatische ervaringen die zij opdoen. De oorlog wordt bevochten door heel gewone mannen, met families, vrienden, levens. Wanneer iemand wordt gedood is het niet gewoon kanonnenvlees, maar een mensenleven wat wordt weggenomen. 1917 maakt dit akelig duidelijk.
Als de missie is volbracht en Mendes en Deakins visueel terug zijn bij af, resteert alleen nog een uitgeput gevoel. De oorlog is zo intens tot leven gewekt dat je het zelf allemaal ervaart. 1917 is pure ervaringscinema, waarbij de kijker geen tel rust wordt gegund. Net als de soldaten.
Sam Mendes/Dean-Charles Chapman en George MacKay