Toen ik nog jong was deed mijn vader een poging mij en mijn zusje voor te lezen uit de kinderbijbel. Puur in het kader van algemene kennis. Maar de gedachte dat (een) God de wereld heeft geschapen is voor mij nog steeds vergezocht. Ik geloof wel dat er meer is dan wij kunnen zien, dat één machtonze wereld creëerde is voor mij het equivalent van een magisch-realistisch sprookje. Wat overigens niet wil zeggen dat het Scheppingsverhaal mij niet fascineert. Veel tradities van nu vinden hun oorsprong in de Testamenten. Dus toen ik op Netflix de documentaire Patterns of Evidence: Exodus zag staan, was ik benieuwd. In deze documentaire gaat filmmaker Tim Mahoney op zoek naar wat feit en fictie is in de Exodus.

Mahoney is opgegroeid met het idee dat dit verhaal echt is. Wat nu als zijn geloof gebaseerd is op leugens? Op dus naar Egypte, waar Mozes en zijn mensen de mythische zwerftocht maakte door de woestijn.

Mahoneys pogingen het verhaal van de Bijbel te koppelen aan de geschiedenis van Egypte is bewonderigenswaardig. En het levert zeker interessante vondsten op. Sterker nog, de gelovige filmer ontdekt dat belangrijke gebeurtenissen in het Middenrijk volledig synchroon lopen met de Exodus. Dit zou tegen de conventionele archeologische gedachtegoed ingaan. Als het bewijs waar de deskundigen over spreken écht bewijs is, betekent dit dat de chronologische geschiedenis van Egypte herzien moet worden. Ofwel, studies waar jaren en jaren aan is gewerkt moeten plotseling in ernstige twijfel worden getrokken.

Natuurlijk wil hij niets liever dan dat de Exodus echt plaatsvond.

Sommige bewijsstukken die Patterns of Evidence: Exodus zijn overtuigend. Maar er wordt ook gezegd dat de archeologie rust op interpretatie. En een aantal deskundigen zijn wel erg overtuigd van hun eigen interpretatie. Mahoney houdt vol dat hij op zoek is naar de waarheid, dat hij nooit de controverse op heeft willen zoeken. Ik geloof helemaal niets van dit zogenaamde subjectieve standpunt. Mahoney heeft immers, al dan niet bewust, toegegeven gelovig te zijn. Natuurlijk wil hij niets liever dan dat de Exodus echt plaatsvond. Zijn motivatie om de geschiedenis te herschrijven wordt door die reden ondersteund. Maar Egypte is zo’n ijkpunt dat het verschuiven van jaartallen een enorme invloed heeft op de rest van de wereldgeschiedenis.

Patterns of Evidence: Exodus is een aardige documentaire met een eigen kijk op geschiedschrijving en de Bijbel. Het levert mijn insziens geen overtuigend bewijs voor Mozes, het doet je wel afvragen hoe onze geschiedenis eigenlijk bepaald wordt. Dat zou ook goede stof voor een documentaire kunnen opleveren.

Tim Mahoney