Geschreven door Ada Siebelink
De nieuwste seizoenen van The Handmaid’s Tale, Better Call Saul en American Horror Story worden allemaal spoedig besproken maar laten nog even op zich wachten. Ze zijn namelijk ‘on hold’ gezet. Waarom? Omdat ze voorrang moeten verlenen aan iets belangrijkers. Aan iets echts. Aan een doodenge aflevering van documentairemaker Louis Theroux: Louis and the Nazis. Dat klinkt misschien als een gezellig biergooiend punkbandje maar is helaas een documentaire van geschiedkundige Theroux die langsgaat bij neonazi’s in Amerika. Een aflevering die ik MOET bespreken maar waarvan de huidige relevantie uit het onderzoek voor dit artikel toch dubieus blijkt…
Louis and the Nazis kwam op mijn radar omdat hij op 14 september is uitgezonden op npo3. Voordat ik de aflevering terugkeek, associeerde ik Theroux eigenlijk alleen vaag met zijn Scientology-documentaire My Scientology Movie, en op het onderwerp van deze aflevering na, bleek het zeer prettig kennismaken met Louis Theroux.
In Louis and the Nazis gaat Theroux op bezoek bij een aantal prominente aanhangers van het neonazistisch gedachtegoed. Hij neemt een kijkje in de levens van neonazi-organisatie White Aryan Resistance-oprichter Tom Metzger en April Gaede, moeder en manager van (niet gedacht het volgende ooit te schrijven maar daar gaan we) neonazi pop/folk duo Prussian Blue. De elfjarige tweelingmeisjes Lynx en Lamb brengen op het podium de Hitlergroet, huppelen in de keuken om een met tape getekend swastika heen en gaan niet naar school omdat hun moeder ze thuis lesgeeft. Dit tafereel doet verschillende keren monden opvallen (die van mij althans) en afvragen: “Kán dit in 2018?”.
En dat is precies waar de mogelijke irrelevantie van deze documentaire schuilt: waarschijnlijk omdat het onderwerp zo afleidend bizar is, valt het niet meteen op dat Louis and the Nazis al uit 2003 stamt. Die ontdekking zorgt voor verschillende sentimenten: ze is enerzijds geruststellend omdat je jezelf voor kan houden dat dit niet nu speelt, anderzijds verontrustend omdat het doet vrezen voor hoe de meisjes verder ontwikkeld zijn en dat is niet het enige in de documentaire waarvan ik me afvraag hoe dat nu zou gaan.
2018 lijkt bij uitstek het jaar van het postwaarheidsidee: dé waarheid bestaat niet, iedereen heeft een subjectieve werkelijkheid en al die werkelijkheden moeten in hun waarde gelaten worden.
2018 lijkt bij uitstek het jaar van het postwaarheidsidee: dé waarheid bestaat niet, iedereen heeft een subjectieve werkelijkheid en al die werkelijkheden moeten in hun waarde gelaten worden. Nog veronderstellend dat Louis and the Nazis een recente documentaire is, denk ik daarom: “Yes! Fuck ieders werkelijkheid in z’n waarde laten, Theroux zegt gewoon dat bepaalde dingen niet kloppen!”, wanneer Theroux Tom Metzger fijntjes wijst op het feit dat zijn racistisch gedachtegoed niet aansluit op de werkelijkheid, waarin hij bevriend is met een Zuid-Amerikaanse immigrant. Heerlijk verfrissend en dapper vond ik het, anno nu. Nu ik weet dat deze documentaire al 15 jaar oud is, vind ik dat natuurlijk nog steeds maar ik vraag mij ook af hoe een dergelijke manier van interviewen tegenwoordig zou worden ontvangen. Hopelijk doet hij het nog steeds op dezelfde kritische manier. Alleen al ontdekken of dat zo is, is een goede reden om naar recenter werk van Theroux te kijken.
White Aryan Resistance-oprichter Metzger leek het gedachtegoed dat hij propageerde veel minder uit te dragen dan gedacht – een kleine geruststelling en een groot contrast met moeder/manager April die juist nóg erger bleek dan ze al leek. Als haar dochters met een gekleurde man thuis zouden komen, zouden ze onteigend worden. Theroux merkt op dat ze daarmee tegen één van de sterkste dingen ter wereld, het moederinstinct, in zou gaan. De zwaarte van wat ze zegt lijkt tot haar door te dringen: “Ik zou zo teleurgesteld zijn. Ik zou gewoon zo teleurgesteld zijn.”
Vijftien jaar oud of niet, Louis and the Nazis is ook nu nog – juíst nu nog – relevant. En de zorg om de meisjes en met hen om alle kinderen die niks kennen buiten de subjectieve waarheidsbubbeltjes van hun ouders? Lynx en Lamb zijn uiteindelijk nog naar de middelbare school gegaan en hebben zich daarna gedistantieerd van ‘hun’ vroegere idealen. Gelukkig, er is hoop.
Uitgezonden op NPO3, op 14/9/2018