In 2003 schreef, regisseerde, produceerde en speelde Shane Carruth in zijn debuut Primer, een sciencefiction mindfuck waar Christopher Nolan van zou watertanden. Negen jaar later kwam hij terug met Upstream Color. Het opent met beelden van een onbekende man die zich bezighoudt met het kweken van een parasitaire worm. Als slachtoffer kiest hij Kris. Hij overmeestert haar tijdens een avond in een club en duwt de worm door haar strot. De parasiet stelt haar in een staat van hypnose en maakt Kris zeer ontvankelijk voor opdrachten als “geef mij al je geld”. En dat is precies waar de onbekende rover op uit is. Intussen is in het bos een varkenshoeder bezig deze parasieten te verzamelen. 

Kris wordt gelokt door zijn infrasone geluiden, waarop hij een operatie uitvoert om de parasiet over te dragen op een varken. Uren later ontwaakt ze uit haar hypnose, zonder enige herinnering aan wat er is gebeurd. Tot ze Jeff ontmoet. Die blijkt, zo vertelt hij later, dezelfde ervaringen te hebben meegemaakt. En nu zijn ze spiritueel verbonden aan de varkens die hun parasieten dragen. Dat het natikken van de plot al een karwei op zich is, zegt genoeg over het hermetische karakter van deze titel.

In tegenstelling tot de rauwe stijl van Primer oogt Upstream Color gelikter, gladder. Logisch, het budget was groter – 50.000 dollar in plaats van de 5000 dollar – en Carruth heeft ongetwijfeld meer ervaring ontwikkeld als regisseur en acteur. Hij blijft nog steeds een ondoorgrondelijke, cerebrale speler, hij krijgt prettig emotioneel tegenspel van Amy Seimetz. Upstream Color mag dan meer vragen oproepen dan beantwoorden, dit is ontegenzeggelijk een flinke stap vooruit voor Carruth. De start is nog realistisch, Upstream Color wordt steeds dromeriger, roept een sfeer op die allengs onder de huid kruipt en doet denken aan een combinatie van David Lynch en Charlie Kaufman.

ergens in het begin is kris bezig met een videoproject; de scène waar ze naar kijkt is afkomstig uit carruths doemproject “a topiary”

Carruth wil net als met Primer weer veel dingen zeggen over identiteit. Dit keer echter geen tijdmachine die een strak plot dicteert. Nu zijn het de personages die bepalen wat er gebeurt. En via de eigenzinnige maker vragen stellen. Hoe diep kan een liefde gaan? Wat betekent het als je geen nageslacht kan produceren? Hoe sterk worden wij door emoties of verstand geleid? Dat het nergens pretentieus of vervelend wordt komt door het menselijke element van de film: de relatie tussen Jeff en Kris komt waarachtig over en geeft de trip zijn emotionele kern. Hoe vaag het ook allemaal wordt (wie is toch in godsnaam die varkenshoeder), de twee hoofdpersonages zijn interessant genoeg om de kijker aan de hand te nemen.

Shane Carruth/Shane Carruth en Amy Seimetz