Regisseur Erik Poppe nam met zijn film Utoya een geweldige gok. Een dramathriller over de schietpartij op het Noorse eiland wat tientallen kinderen het leven heeft gekost? Kán dat wel? Poppe heeft het smaakvol gehouden door de schutter uit beeld te laten en zich te concentreren op de slachtoffers en de gruwelijke ontberingen die ze moesten doorstaan. Bovendien zijn de personages fictief en is de narratief gebaseerd op de verslagen van de overlevenden. De personages zijn fictief, het verhaal is echt. We volgen Kaja die zich het eerste kwartier druk maakt over het asociale gedrag van haar zusje.
De twee krijgen ruzie, waarop Kaja besluit zich dan maar bij haar vrienden te voegen.Er is zojuist een aanslag gepleegd in Noorwegen, wat genoeg gespreksstof oplevert. Als vanuit het bos knallen te horen zijn denkt iedereen aanvankelijk aan vuurwerk. Tot er jongeren uit het bos komen rennen en gillen dat er wordt geschoten. Vanaf dat moment breekt de hel los.
In één lange take neemt Poppe ons mee in die hel. Net als de slachtoffers kan het publiek niet ontsnappen uit deze nachtmerrie. Het bloedgehalte is laag, Utoya is desondanks ijzingwekkend. Elke knal betekent weer een afgeschoten kogel en zeer waarschijnlijk een nieuwe gewonde. Of dode. Om het publiek een rode draad te geven, een narratief, laat Poppe Kaja naar haar zusje zoeken. Op die manier laat hij haar vooruitbewegen en krijgt ze te maken met slachtoffers van de slachting. In één van de meest hartverscheurende scènes staat ze een meisje bij dat langzaam aan het doodbloeden is. De telefoon van het meisje gaat steeds over, op het schermpje staat dat het haar moeder betreft. Probeer maar eens je tranen in te houden op zo’n moment.
de film is niet op utoya zelf opgenomen, maar op een buureiland
Net als iedereen weet Kaja verder te vluchten, maar hoe kan je ontsnappen aan een gevaar dat van alle kanten op je af komt? Als ze zich verstopt onderaan het eiland en ter afleiding een gesprek aangaat met een jongen, wéét je dat het gevaar alsnog elk moment kan toeslaan. Het is geen Hollywoodgevaar, waarin je weet dat de hoofdpersonages het heus wel gaan overleven. Dit is reëel gevaar, sturend op een onvoorspelbaar einde.
Utoya zou beschouwd kunnen worden als exploitation, dat is te kort door de bocht. Poppe wil ons laten ervaren hoe een terroristische aanval voelt, wat de slachtoffers moeten doormaken. Het is net zo goed een studie naar overlevingsdrang als een psychologische horror. Want horror, dat is Utoya. Met stipt de engste en doordringendste film van 2018.
Erik Poppe/Andrea Berntzen en Aleksander Holmen