De eerste keer dat ik een trailer zag van The Square werd uitgebreid aandacht besteed aan de aapmanscène. Een gespierde man, Terry Notary, komt een sjieke eetzaal vol investeerders binnen en heeft als opdracht zich als een aap te gedragen. Op zich is dit geen spoiler, gezien dit raadselachtige doch hilarische personage prominent op de filmposter staat. Wel ervoer ik het als een tikje misleidend. Want de aapman speelt helemaal geen grote rol in de film. Het geeft wel mooi de toon en sfeer van de film weer, tegelijk heeft het niet zo bijster veel met The Square te maken. Het echte hoofdpersonage is Christian, de curator van een museum gespecialiseerd in moderne kunst, wiens leven ontregeld wordt. Het begint met de diefstal van zijn portemonnee. En daarna gaat het van kwaad tot erger.

Regisseur Ruben Östlund gebruikt Christian om de kunstwereld zo belachelijk mogelijk te maken en dit levert heerlijk ongemakkelijke scènes op. Op lachniveau variëren de scènes van gegrinnik tot lachsalvo’s. Soms zijn het eerder sketches dan dat ze echt deel uitmaken van het geheel, waardoor The Square een fragmentarisch karakter krijgt. Dat is op zich niet heel erg, hoewel ik mij soms wel afvroeg wat nu de richting of functie van een scène was.

Christian is trouwens niet zomaar een marionet die in het ongeluk wordt gestort, Östlund zet hem neer als een goed doorbloed personage. Zo ontmoeten we zijn dochters en verandert een simpel winkeluitje in een absurdistisch stukje als hij een zwerver vraagt op zijn dure aankopen te passen.

En natuurlijk is er nog dat vierkant waar de titel naar verwijst. Eentje die is gebouwd uit lichtgevende kabels zodat het dag en nacht zichtbaar is. Het doel is dat iedereen in dit vierkant gelijk is. Christian vindt het zelf een briljant idee, maar leeft zelf totaal niet naar het idee. Hij gaat onbeschoft met zwervers om en is na een one-night stand met een vrouwelijke journalist erg afstandelijk naar haar toe.

Östlund snijdt graag en het mes zinkt er gedurende de film steeds dieper in. Christian wordt met zijn neus tegen de spiegel geduwd en zo gedwongen zijn eigen gedrag te bekijken. Maar als er dan een confrontatie volgt loopt die met een sisser af. En dan zit ik mij toch een beetje af te vragen wat Östlund nu precies in gedachte had. Is Christians lijdensweg voor niks geweest? Heeft hij toch niks geleerd? Ik had toch gehoopt op een duidelijkere afloop.

WIST JE DAT

De beginscène waarin Christian wordt beroofd is gebaseerd op een eigen ervaring van regisseur Östlund.

Wat betreft de scène met de aapman, Östlund had eerst een personage in gedachte dat was geïnspireerd op G.G. Allin. Dit zou een fantastische scène opleveren, Östlund dacht dat dit te extreem zou worden.

Ruben Östlund/Claes Bang en Elisabeth Moss